De sluitpost van het volgende kabinet?

Verkiezingstijd! Wat kunnen we de komende jaren verwachten op het gebied van de gemeentelijke financiën? Het water staat gemeenten aan de lippen, is die boodschap gehoord door politieke partijen? Laten we eens kijken wat de verkiezingsprogramma’s erover zeggen.

Met het Gemeentefonds gaat wel iets gebeuren. De PvdA stopt de bezuinigingen op het gemeentefonds. D66 wil waarborgen dat gemeenten voldoende middelen hebben en stuurt aan op een stabieler gemeentefonds. GroenLinks verhoogt de bijdrage. Het CDA wil betere financiële afspraken en een extra investering in gemeenten. De VVD en de PvdA belonen gemeenten die meer woningen bouwen met meer geld uit het gemeentefonds. En de SGP wil bij de verdeling van het gemeentefonds meer aandacht voor landelijke gebieden. Tot slot spreekt de ChristenUnie zich uit voor een stabiel en voorspelbaar groeiend gemeentefonds, waarbij ze bezuinigingen uitsluit. De SP oordeelt dat veel meer geld nodig is om gemeenten hun taken te laten uitvoeren. Bedragen worden er niet genoemd.

En met de korting die is ingeboekt als fictieve besparing door nooit gerealiseerde grootschalige herindeling (de opschalingskorting)? Hier is belangrijk wat de verkiezingsprogramma’s niet zeggen. Alleen Volt en de ChristenUnie durven op te schrijven dat de opschalingskorting wordt afgeschaft. Alle andere partijen doen er omineus het zwijgen toe.

Een lokaal belastinggebied komt er ook de komende kabinetsperiode niet. Alleen D66 en de ChristenUnie hebben er iets over opgenomen in hun verkiezingsprogramma. GroenLinks voert een extra lokale belasting op leegstand in. De VVD wil een landelijk maximumpercentage per gemeente voor OZB-stijgingen. 50Plus sluit zich daarbij aan en noemt de inflatie als maximumpercentage. Het CDA noemt belastingheffing expliciet een nationale gelegenheid.

Voor het inderhaast ingevoerde abonnementstarief voor hulp in de huishouding wordt de samenstelling van het nieuwe kabinet belangrijk. De PvdA en de ChristenUnie schaffen het af, waarbij de PvdA ook nog de tekorten aanvult. De SGP en D66 willen dat gemeenten weer een inkomensafhankelijke eigen bijdrage bij maatschappelijke ondersteuning kunnen vragen. VVD, GroenLinks en CDA zwijgen erover.

Voor de jeugdhulp signaleren meerdere partijen dat tekorten bij de gemeenten opgelost moeten worden. De SGP wil compensatie en ‘voldoende budget’. ChristenUnie pleit voor structureel meer middelen. Ook D66 spreekt van ‘voldoende geld’ en wil dat laten afhangen van onderzoek. CDA en VVD zwijgen. Bedragen worden er niet genoemd, behalve door Volt. Deze partij trekt er structureel 1,5 miljard euro extra voor uit. De SP wil de specialistische jeugdhulp op landelijk niveau organiseren.

En gemeentelijke opschaling zelf? Het CDA blijft traditioneel tegen gedwongen herindelingen en D66 is al even traditioneel voor. FvD en 50Plus willen gemeentelijke herindelingen afhankelijk maken van referenda.

Tot slot ontkomen we niet aan het verkiezingsprogramma van de VVD. Niet alleen omdat het de grootste partij in de peilingen blijft, maar ook vanwege de ronduit lullige positie van gemeenten in het programma. Standaardisering, begrenzing, Haagse aanwijzingen is wat het programma ademt. Lokale uitvoeringsloketten van de landelijke overheid dus. Wat dus betekent dat de VVD in coalitieonderhandelingen voor elke gemeentelijke verworvenheid die andere partijen voorstellen een onbuigzame zin in het regeerakkoord terug zal willen op het gebied van pak hem beet migratie, handhaving of rechtsbescherming. Zo zet de VVD andere partijen voor het blok. Bij het maken van dat soort moeilijke keuzes wil ik wel voorspellen wie het kind van de rekening gaat worden: gemeenten blijven waarschijnlijk de sluitpost de komende vier jaar. Zelden zo gehoopt dat ik ongelijk krijg.