Politieke druk op lokale rekenkamers

Een op de vijf gemeentelijke rekenkamers ervaart geregeld politieke druk. Onder oud-leden van lokale rekenkamers zegt zelfs een op de drie daar last van te hebben gehad. Dat blijkt uit onderzoek van Spit in opdracht van Binnenlands Bestuur.

door Bram Logger, Hester den Boer en Parcival Weijnen 

Soms weigert de raad om een rekenkamerrapport met onwelgevallige conclusies te bespreken. Elders zijn rekenkamers monddood gemaakt door de lokale verordening aan te passen. Ook dreigt het gemeentebestuur soms het onderzoeksbudget te verlagen.

Onafhankelijke partij

Sinds 2006 is elke gemeente verplicht een rekenkamer te hebben. De meeste gemeenten hebben een rekenkamer waarin naast onafhankelijk onderzoekers ook raadsleden zitten. Doel is de gemeentepolitiek dualistischer te maken. Onafhankelijk onderzoek zou de raad moeten helpen om zittende macht beter te controleren.

In de praktijk pakt het vaak anders uit. ‘In een aantal gemeenten zit niemand echt op een onafhankelijke rekenkamer te wachten’, zegt Klaartje Peters, hoogleraar lokaal en regionaal bestuur én directeur van een rekenkamer. ‘Gemeentebestuurders zijn daar niet gewend aan een onafhankelijke partij die kritiek op hen heeft.’

Budgetverlaging

Het gevolg is dat sommige gemeenten proberen kritiek van de rekenkamer te smoren. Waalwijk bijvoorbeeld heeft vastgelegd dat de rekenkamer niet zelfstandig haar eigen onderzoeken mag publiceren, of met de pers mag praten. De raad van Sittard-Geleen behandelde jarenlang structureel geen enkel rekenkameronderzoek. In Kapelle werd onlangs het jaarlijkse rekenkamerbudget verlaagd van 30.000 naar 10.000 euro, te weinig om nog serieus onderzoek te doen. ‘Met de verlaging naar 10.000 euro hebben we dit meer in lijn gebracht met onze buurgemeenten’, zegt burgemeester Fons Naterop. De raad beloofde volgens hem wel dat als de rekenkamer inhoudelijke argumenten heeft om extra onderzoek uit te voeren, daarvoor extra budget zal komen.

Normbedrag

Veel rekenkamers hebben te weinig geld, laat het onderzoek van Spit zien. Uit een analyse van jaarverslagen blijkt dat ruim de helft van de gemeenten minder uitgeeft aan de lokale rekenkamer dan het ongeschreven normbedrag van 1 euro per inwoner. Een op de tien gemeentelijke rekenkamers moet het doen met 50 cent per inwoner.

Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Lees later deze week het volledige onderzoek in Binnenlands Bestuur nr. 3