Herziening gemeentelijk grondbeleid noodzakelijk
Gemeenten dienen zich niet langer als projectontwikkelaars te gedragen, maar zich te beperken tot hun publieke taak. De ontwikkeling van grond moet bij voorkeur worden overgelaten aan private partijen.
Gemeenten dienen zich niet langer als projectontwikkelaars te gedragen, maar zich te beperken tot hun publieke taak. De ontwikkeling van grond moet bij voorkeur worden overgelaten aan private partijen.
Dat stelt de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) in het advies Grond, geld en gemeenten. Veel gemeenten hebben voor eigen rekening grond gekocht om die met winst te verkopen. Een groot aantal gemeenten heeft nu te maken met verliezen op de grondexploitatie. Met de al gerealiseerde verliezen sinds 2010 van 4 miljard euro en de geprognosticeerde verliezen tot 2018 van 2,1 miljard euro komt het totaal voorlopige verwachte verlies uit op circa 6 miljard euro. De directe verliezen op de grondexploitatie zijn volgens de Rfv in 2013 weliswaar beperkter dan in de voorgaande jaren, maar nog steeds vrij fors. Mede door verliesnemingen op bouwgrond is de totale algemene reserve van alle gemeenten samen sinds het begin van de crisis in 2008 met naar schatting 1,1 miljard euro gedaald tot 5,7 miljard euro.
Vraaguitval
De gemeenten hebben zich volgens de Rfv in het verleden te gemakkelijk rijk gerekend met grondexploitaties en hebben daarbij te veel risico genomen. De verliezen op de grondexploitatie hebben niet alleen te maken met te risicovolle grondaankopen van gemeenten. De economische crisis zorgde voor vraaguitval. En rijk en provincie hebben in veel gevallen gemeenten teveel gestimuleerd om plannen te ontwikkelen. Provincies hebben deze plannen te weinig afgestemd op de regionale behoefte. In verschillende regio’s is er daardoor een overschot ontstaan aan bouwlocaties voor woningen, winkels, kantoren en bedrijfspanden.
Schip van bijleg
Grondexploitatie was lange tijd een welkome bron van inkomsten voor gemeenten. Mede door de economische crisis is dat nu voor veel gemeenten een schip van bijleg geworden. De negatieve resultaten werken door op de gemeentelijke begroting. Gemeenten die een actief grondbeleid voeren, hebben volgens de Rfv een dubbele rol. ‘Ze zijn marktmeester door het ruimtelijk ordeningsbeleid en marktpartij door het actief opereren op de grondmarkt. Daardoor ontstaat er een spanning. Wat goed is voor de markt hoeft niet goed te zijn voor de investeringen van de gemeente als marktpartij, en andersom’, aldus de Raad.
Private partijen
Die stelt daarom voor dat gemeenten de ontwikkeling van grond bij voorkeur overlaat aan private partijen. De gemeente moet haar kosten dan via een overeenkomst met de private ontwikkelaars verhalen. Gemeenten zouden slechts moeten overgaan tot actief grondbeleid als de markt het laat afweten en de gemeente de ruimtelijke ontwikkeling toch van uit het publieke belang noodzakelijk acht. De gemeente dient daarbij een zuiver bedrijfsmatig benadering te kiezen en te zorgen voor de nodige buffers om de risico’s te kunnen opvangen. ‘Grondexploitatie is niet bedoeld voor het vergaren van inkomsten’, stelt de Rfv.
Reacties: 14
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
2. Als gemeenten zich alleen bezig zouden moeten houden met de wettelijke taken, gaat het Rijk dan ook zorgen voor voldoende middelen om die taken uit te voeren? Daar zit nml. nogal een gat, waardoor gemeenten ook min of meer worden gedwongen om iets meer te doen dan alleen wettelijke taken uitvoeren. Om extra middelen te vergaren om de gaten die het Rijk laat liggen te vullen...
Dus rfv: In welke mate mag een gemeenten (of rijk en provincie) gokken met maatschappelijk geld en wie houdt ONAFHANKELIJK toezicht. Zolang een overheid onbeperkt mag lenen (ze kunnen immers niet falliet) zul je iets extra's moeten doen aan toezicht. Pas in actie komen als het kalf verdronken is, lijkt niet voldoende.
Dat een deel van de nog niet gerealiseerde waardevermeerdering vervolgens alvast werd uitgegeven is natuurlijk niet zo handig geweest. Daardoor hebben we nu die tekorten. Dat is boekhoudkundige kwestie: die grond bestaat nog steeds, daar kun je ook nog steeds iets mee doen. Alleen niet voor de waarde die ze in de boeken heeft. Maar het aankopen op zich vind ik nog niet zo gek.
Overigens constateert de raad dat er nog een heleboel meer aan de hand is en je zou dus daar ook conclusies aan moeten verbinden en niet alleen de gemeenten de schuld moeten geven. Ik zie vooral dat er dus blijkbaar een betere regulering moet plaatsvinden. Bijvoorbeeld betere buffers voor hoge risico's aanleggen? Of geld pas uitgeven als het ook daadwerkelijk is verdiend?
Het lijkt me een mooie rondgebreide cirkel als we nu alles weer aan de markt overlaten (ik weet, dat is een mantra sinds Ruud Lubbers premier werd), zodat we over een paar jaar klagen dat de overheden overal te laat zijn en aan de leiband van private ontwikkelaars lopen die wel de winsten incasseren, maar de verliezen aan de overheid laten.
Gemeenten hebben genoeg andere mogelijkheden om ook mee te profiteren van stijgende marktontwikkelingen (via vooraf overeen te komen exploitatieovereenkomsten, winstafspraken met ontwikkelaars e.d.).