Miljardentekorten, maar deel gemeenten doet nog niks

Gemeenten verwachten tot en met 2028 een gezamenlijk begrotingstekort van 3,8 miljard euro. Dat blijkt uit de nieuwste BDO Benchmark Nederlandse Gemeenten. Volgens BDO was het dit jaar bijzonder moeilijk om tot een goede analyse te komen. Dit omdat het landschap versnipperd is: sommige gemeenten hebben al zware bezuinigingen doorgevoerd, terwijl anderen ogenschijnlijk zonder ideeën over ombuigingen op het ravijn aflopen.

Tekorten

De begrotingstekorten die gemeenten de komende jaren verwachten hangen volgens BDO sterk samen met het ravijnjaar. In 2026 wordt dan ook een gezamenlijk tekort van 1,6 miljard euro verwacht. In 2023, het meest recente jaar waarover BDO de jaarrekeningen al kon analyseren, was er nog een overschot van 1,7 miljard. Dat gezegd hebbende wordt de soep meestal niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend. Doorgaans blijken de door gemeenten vooraf begrote tekorten aan het einde van het jaar lager uit te vallen.

Rapportcijfers

Dat de financiële positie van gemeenten verslechtert staat echter als een paal boven water. Waar gemeenten vorig jaar van BDO nog een gemiddeld rapportcijfer van 7,4 kregen is dat dit jaar gedaald naar een 6,8. Het aantal onvoldoendes steeg van 43 naar 77. En ook de tekorten die al jaren worden voorspeld beginnen nu werkelijkheid te worden. Waar vorig jaar nog maar 8 procent van de gemeenten in de jaarrekening rode cijfers moest schrijven was dat dit jaar al 21 procent. Maar een kwart van de gemeenten verwacht de komende drie jaar in de plus te blijven.

Versnipperd

Gemeenten kiezen uiteenlopende manieren om te pogen de tekorten op te vangen. Ook de mate waarin gemeenten al bezuinigen verschilt sterk. In veel gemeenten zijn er dit jaar voor het eerst flinke bezuinigingen doorgevoerd, maar in andere plaatsen gebeurt nog niks. Dat maakt het voor BDO lastiger een eenduidige analyse te maken van de gemeentefinanciën. BDO spreekt dan ook van een ‘versnipperd’ landschap. Daarmee is het volgens Marc Steehouwer, partner en voorzitter van de branchegroep Overheid bij BDO, ook moeilijk voor gemeenten om met een duidelijk verhaal naar het rijk te gaan.

Sommigen doen niks

Ondanks de nieuwe begrotingssystematiek van het gemeentefonds, die zou moeten zorgen voor meer financiële zekerheid bij gemeenten, is het volgens Steehouwer toch nog de onzekerheid die maakt dat een deel van de gemeenten nog onvoldoende voorbereidingen treft op de aankomende tekorten. ‘Een grote factor daarin is de onzekerheid over de jeugdzorg. Het is nog onduidelijk met hoeveel geld het rijk over de brug komt. Uit onze gesprekken met gemeenten blijkt dat dit één van de redenen is dat zij kiezen om nog niet te bezuinigen. Ze hopen nog op compensatie.’

Verkiezingen op komst

Naast die onzekerheid zijn er nog twee factoren die maken dat een deel van de gemeenten ombuigingen voor zich uit schuift. De afgelopen jaren waren er op de meeste plekken namelijk juist financiële overschotten, ook wanneer er tekorten werden verwacht. Gemeenteraden en bestuurders overschatten daarom mogelijk hun financiële positie. Daarnaast zegt BDO dat uit de gesprekken met raadsleden, wethouder en burgemeester blijkt dat lokale politici huiverig zijn om te bezuinigen, met oog op de gemeenteraadsverkiezingen van begin 2026.