Ondermaatse financiële weerbaarheid bij 168 gemeenten

168 gemeenten bevinden zich in een situatie dat ze, als er financieel zware tijden aanbreken, een beroep op artikel 12 moeten doen. De financiële weerbaarheid bij hen is ‘onder de maat’, concludeert de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Slecht weer

‘Opvallend is het hoge aantal gemeenten met een erg groot houdbaarheidstekort als het slechtweer scenario 2009-2016 zich herhaalt’, schrijft de VNG, die zich baseert op de cijfers van 2020. Voor 44 gemeenten was er incidenteel goed nieuws door de verkoop van Eneco en het aantal gemeenten met een zwakke of onvoldoende financiële conditie daalde dan ook van 51 naar 42. Maar ‘126 gemeenten hadden een negatief resultaat waarmee het eigen vermogen kromp’.

Houdbaarheidstekort (%)

Bron: VNG

Remweg

Opeenvolgende negatieve resultaten zorgen ervoor dat 66 gemeenten zitten met een solvabiliteit (schulden versus bezittingen) van minder dan 20 procent. ‘Deze gemeenten hebben een erg kleine vermogensbuffer als remweg om met ombuigingen tekorten door financiële tegenvallers weg te werken.’

Rechtmatigheid

Het aantal gemeenten dat een afkeurende verklaring op de rechtmatigheid van het jaarverslag kreeg, steeg in 2020 van 5 naar 9. Dat blijkt uit een overkoepelend onderzoek dat het ministerie van Binnenlandse Zaken naar de Tweede Kamer stuurde. De hoeveelheid goedkeurende verklaringen steeg echter ook, van  85,4 procent van het totaal naar 90,1 procent.

Resultaten

Bron: Onderzoek verantwoording gemeenten 2020

Nieuwe taken

Al sinds 2015 zorgt het sociaal domein voor de nodige inspanningen bij gemeenten en ketenpartners als het gaat om de rechtmatigheidsverklaring. Toch waren er in 2020 maar drie gemeenten met niet-goedkeurende verklaringen die gedeeltelijk het resultaat waren van ‘fouten en onzekerheden in het sociaal domein’, schrijft minister Ollongren. 2020 was net als 2015 een moeilijk jaar. ‘Decentrale overheden moesten in allerijl nieuwe taken oppakken in de coronacrisis.’

Europese aanbestedingen

‘Fouten op Europese aanbestedingen waren de afgelopen jaren in groeiende mate de oorzaak van een niet-goedkeurende verklaring op rechtmatigheid, maar het aantal nam dit jaar weer af’, staat in het onderzoek. ‘Ook overige fouten zijn afgenomen.’ De meeste fouten worden nog wel gemaakt bij de Europese aanbestedingen.