Budgettaire startpositie

Een belangrijke vraag in tijden van coalitieonderhandelingen, zeker gezien de oplopende inflatie en economische onzekerheid als gevolg van de omstandigheden in Oekraïne, is hoe je gemeente er financieel voor staat. Vensters voor bedrijfsvoering laat zien dat het huishoudboekje bij de start van een nieuw college niet bepaald zonnig oogt: de uitgaven van gemeenten namen in de afgelopen collegeperiode geleidelijk aan toe, net als de belastingen per inwoner. En het vermogen neemt iets af.

Oplopende uitgaven

De totale uitgaven van gemeenten per inwoner zijn in de afgelopen collegeperiode (2018-2022) geleidelijk aan toegenomen. Deze worden berekend door de totale lasten te delen door het aantal inwoners op 1 januari van het jaar waar de begroting/jaarrekening betrekking op heeft. Per saldo is te zien dat de kosten per inwoner zijn toegenomen. Relatief gezien geven de grote gemeenten het meest uit per inwoner. In 2022 verwachten alleen gemeenten onder de 100.000 inwoners nog een flinke toename van de uitgaven.

Toenemende lastendruk

Elke gemeente in Nederland heft een aantal lokale belastingen en heffingen. Denk bijvoorbeeld aan de onroerendzaakbelasting, de hondenbelasting en de rioolen reinigingsheffing. Daarnaast rekenen gemeenten leges voor bijvoorbeeld het aanvragen van een vergunning. Al deze belastingen, heffingen, leges en andere rechten vallen zijn hiernaast weergegeven, uitgedrukt in euro per inwoner. Uit de benchmarkt blijkt dat de totale belastingen per inwoner in de afgelopen collegeperiode in alle gemeentegrootteklassen zijn toegenomen. De lokale belastingdruk is het hoogst in de grootste gemeenten. In Inwoners van middelgrote en kleinere gemeenten zijn gemiddeld 100 tot 150 euro per jaar goedkoper uit dan inwoners van 100.000+ gemeenten. Dat is per inwoner, dus voor een gezin zijn die verschillen groter. De kleinste gemeenten verwachten dit jaar overigens wel nog de flinkste stijging van de lokale lasten (+ 5,2 procent).

Financiële gezondheid

Om de financiële gezondheid van een gemeente uit te drukken, is in de benchmark gebruik gemaakt van de zogeheten solvabiliteitsratio. Die wordt berekend door het eigen vermogen te delen door het totale vermogen en uit te drukken als percentage. Bij een hoge solvabiliteit is er veel eigen vermogen tegenover vreemd vermogen (de schulden). De kans dat een gemeente haar schulden kan afbetalen is groot. Bij een lagere solvabiliteit, wordt die kans steeds kleiner. De kleinste gemeenten – die met minder dan 25.000 inwoners – staan er relatief gezien het beste voor.

Inzicht en actie

‘De cijfers geven alleen wat er gebeurt, niet waarom’, zegt Mark Huijben van het benchmarkprogramma Vensters voor bedrijfsvoering. ‘Daarom is het belangrijk om in de komende jaren ook de bedrijfsvoering meer in detail te monitoren en te vergelijken. En om die cijfers samen te duiden: wat vinden we hiervan? Tot welke inzichten en acties moet dit leiden?’ Zie voor meer informatie over de mogelijkheden: www.vensters.net