Forse ingrepen bij gemeenten onvermijdelijk

Vanaf 2017 ontkomen gemeenten er niet aan te gaan snijden in hun voorzieningen. In dat jaar gaapt een gat van ruim 6 miljard euro tussen de verwachte inkomsten en uitgaven van gemeenten. Omdat gemeenten een sluitende begroting moeten maken, zijn forse ingrepen onvermijdelijk.

Gekort

Dit blijkt uit onderzoek dat het Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden (Coelo) en bruno steiner advies vandaag publiceert. Het financiële gat kent drie oorzaken. Als eerste het verschil tussen de verwachte inkomsten en uitgaven op basis van bestaand beleid. Het gaat om 2,7 miljard euro op jaarbasis. Daarnaast worden gemeenten voor 2,9 miljard euro gekort op de taken die in 2015 onder verantwoordelijkheid van gemeenten komen te vallen: de jeugdzorg, werk en de langdurige zorg en ondersteuning. Tot slot moeten gemeenten voor 0,5 miljard euro hun directe aandeel leveren aan de 6 miljard extra bezuinigingen die het kabinet wil realiseren.

Ongedekte uitgaven

In totaal gaat het om 6,1 miljard euro aan ongedekte uitgaven. Dit gat moet linksom of rechtsom worden gedicht omdat gemeenten, in tegenstelling tot het rijk, verplicht zijn een sluitende begroting te hebben. En omdat gemeenten een beperkt aantal instrumenten heeft om begrotingsgaten te dichten, moeten zij gaan snijden in hun voorzieningen, stelt Coelo. De belastinginkomsten van gemeenten zijn beperkt, maar zelfs een verdubbeling zou geen soelaas bieden.

Minder investeren

Naast drastisch snijden in gemeentelijke voorzieningen, gaan lokale overheden mogelijk ook minder investeren om niet in de rode cijfers te belanden. Dat laatste levert op korte termijn een negatieve economische impuls op, met alle nadelige gevolgen voor de werkgelegenheid en de economische groei van dien, zo waarschuwt het Coelo. Gemeenten tekenen nu nog voor een groot deel (45 procent) van alle overheidsinvesteringen.

Terugval

‘Als gemeenten de helft van hun financiële gat op deze manier zouden dekken, zou dat een terugval opleveren van maar liefst 33 procent van de gemeentelijke investeringen en 15 procent van alle overheidsinvesteringen’, stelt het Coelo. Naast de negatieve gevolgen voor economische groei en werkgelegenheid op de korte termijn, komen de kwaliteit van wegen, riolen en gebouwen op langere termijn onder druk te staan.

Snijden in voorzieningen

De bezuinigingskeuze in het voorzieningenpakket zal een fikse dobber worden, omdat burgers niet alle bezuinigingen zullen pikken, zo blijkt verder uit het onderzoek Gemeenten in perspectief, dat in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is uitgevoerd. Inwoners accepteren bezuinigingen op bijvoorbeeld straatverlichting, bibliotheken, buurtcentra en sportaccommodaties. Het snijden in voorzieningen als de thuis- en jeugdzorg gaat veel burgers een stap te ver. In het sociale domein gaat echter veel meer geld om dan in het fysieke domein; vanaf 2015 zo’n een derde van de gemeentelijke begroting.

Gevolgen BBP

De broodnodige bezuinigingen in gemeenteland zullen gevolgen hebben voor het bruto binnenlands product (bbp). Een kwart van alle overheidsbestedingen staat nu nog op het conto van gemeenten en zijn daarmee goed voor bijna 10 procent van het bbp. De materiële bestedingen van gemeenten bedragen jaarlijks 20 miljard euro. Bijna de helft hiervan bestaat uit investeringen.


Hoe komen gemeenten uit de crisis? Kom ook naar het Prinsjesdagdebat van Binnenlands Bestuur en de Universiteit Twente.