Tekorten bestaan niet

‘De gemeenten hebben de komende jaren géén tekorten op het sociaal domein.’ Dat kondigt de Raad voor de financiële verhoudingen deze maand aan in zijn advies ‘Geld (om te) zorgen’. Die adviesraad houdt per 1 juli op te bestaan, na twintig jaar, en toont hiermee op de valreep een heel bijzondere visie op de gemeentefinanciën. 

Het sociaal domein, dat is de zorg voor ouderen, jongeren en werklozen. De gemeenten kregen van het rijk daarvoor twee jaar geleden 10 miljard euro, en krijgen over twee jaar nog maar 9 miljard euro. Tegelijkertijd nemen de kosten voor het sociaal domein toe. De gemeenten verwachten daarom forse tekorten. Maar de Raad voor de financiële verhoudingen ziet geen tekorten opdoemen. Zijn redenering: de gemeenten zijn niet verplicht om de rijksbijdrage van 9 miljard euro aan het sociaal domein te besteden.

Ze mogen er ook minder aan uitgeven. Of meer. Dat is de keus van de gemeenten zelf. Daarom, zo concludeert de adviesraad, kun je niet zeggen dat de gemeenten een tekort of een overschot hebben op het sociaal domein. Wel kun je zeggen dat de gemeenten zelf de keus maken om meer of minder aan uit te geven aan het sociaal domein dan ze van het rijk krijgen. Tekorten bestaan niet – dus hebben de gemeenten geen tekorten! Tekorten bestaan niet, keuzes wel.

Zijn dit de famous last words van de Raad voor de financiële verhoudingen? Het rijk vindt van wel. Het rijk heeft het advies juichend in ontvangst genomen. Alle gemeentelijke claims voor meer geld kan het rijk voortaan afwijzen. Omdat tekorten niet bestaan, kunnen de gemeenten niet meer vragen om compensatie voor tekorten. Ook voor nieuwe taken hoeven de gemeenten geen volledige compensatie meer te krijgen, want het is toch onmogelijk dat ze er tekorten op krijgen. Immers, tekorten bestaan niet, keuzes wel.

De Raad voor de financiële verhoudingen heeft twintig jaar bestaan. Twintig jaar, waarin hij voortdurend met adviezen is gekomen om tekorten bij gemeenten op allerlei beleidsterreinen te voorkomen of op te lossen. En na twintig jaar ontkent de raad opeens dat gemeenten überhaupt tekorten kunnen hebben. Dit zijn geen famous last words van een gerespecteerde adviesraad, dit is het ijlen van een stervende.