Zachtjes gezegd

Als een gemeente failliet gaat, is dat niet zo handig – op zijn zachtst gezegd. Een faillissement is het begin van bestuurlijke chaos. Een failliete gemeente heeft nog wel haar wettelijke bevoegdheden en bestuurlijke plichten maar niet meer de materiële middelen om iets voor elkaar te krijgen. En geen geld meer om medewerkers te betalen. Dat werkt natuurlijk niet. Daarom is er nog nooit een gemeente failliet verklaard. Toch kan het formeel wel – de minister van Justitie heeft dat bevestigd.

Formeel is een gemeente pas failliet als de faillissementsrechter dat officieel heeft uitgesproken. Maar feitelijk, in de praktijk, is zo’n gemeente natuurlijk al eerder failliet. Net zoals een ziek iemand niet pas dood gaat op het moment dat een arts het overlijden officieel vaststelt, maar daarvoor al. Dus de vraag is wanneer een gemeente feitelijk failliet is.

Een gemeente is feitelijk failliet als ze niet meer genoeg geld heeft om de dingen voor elkaar te krijgen die ze voor elkaar moet krijgen. Als een gemeente haar wettelijke taken niet meer voldoende kan uitvoeren. Als ze geen geld meer heeft om belangrijk eigen beleid te voeren. Als ze te weinig geld heeft om gladde wegen snel weer veilig te maken. Als ze te weinig geld heeft om haar gebouwen te onderhouden, waardoor die sterk in waarde dalen. Als ze te weinig geld heeft om de bejaarden te verzorgen op een niveau dat we met zijn allen als minimum beschouwen. Als ze de armeren onvoldoende kan ondersteunen, waardoor die de aansluiting met de rest van de samenleving missen.

Als de gemeente te weinig geld heeft om goed toezicht te houden op de ontwikkelingen in de ruimtelijke ordening. Als ze te weinig geld heeft om voldoende controleurs aan te stellen om de gemeentelijke regels te hand­haven. Als ze niet meer in aanmerking komt voor stimuleringssubsidies van de provincie en het rijk omdat ze geen eigen bijdrage meer kan bieden. Als ze niet meer kan investeren in rendabele projecten.

En zo kan ik nog wel tientallen voorbeelden noemen. Tientallen voorbeelden, die bij tientallen gemeenten al wel dagelijkse praktijk zijn.

Ik zeg het heel zachtjes, want niemand wil het horen, maar er zijn in Nederland tientallen gemeenten feitelijk al failliet.