Positie onafhankelijk financieel instituut ter discussie

Het is nog niet duidelijk waar een nieuw onafhankelijk instituut voor financiële verhoudingen wordt ondergebracht. Het Centraal Planbureau (CPB) is een optie, maar deze zomerperiode worden andere mogelijkheden verkend.

Onafhankelijk

Hoewel de steun voor een nieuw onafhankelijk instituut in gemeente- en provincieland groot is, zijn niet alle gemeenten onverdeeld gelukkig met de suggestie om het nieuwe instituut bij het CPB onder te brengen. Gemeenten vrezen dat er dan geen sprake kan zijn van een onafhankelijk instituut, omdat het CPB onder het ministerie van economische zaken valt (EL&I).

In een recente steunverklaring voor het onafhankelijk instituut voor financiële verhoudingen van de G4, G32, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Raad voor financiële verhoudingen (Rfv), is expliciet opgenomen dat in de zomerperiode ‘aanvullend vergelijkbare opties worden verkend’. Daarbij is ‘de onafhankelijkheid van het instituut en een nader in te vullen betrokkenheid op afstand van de drie bestuurslagen’ het uitgangspunt.

Twistpunten

Het onafhankelijk instituut moet een einde maken aan discussies over financiële verhoudingen tussen rijk, provincies en gemeenten, stellen de vijf in een gezamenlijke verklaring. De G4, G32, VNG , IPO en de Rfv vinden dat een nieuw instituut doorslaggevende uitspraken moet kunnen doen over de financiële verhoudingen tussen rijk en lokale en provinciale overheden. De huidige infrastructuur is volgens hen versnipperd en heeft onvoldoende gezag. Het Rfv in zijn huidige vorm verdwijnt en wordt omgevormd tot het nieuwe instituut. De Rfv-nieuwe-stijl moet wat de vijf partijen betreft ‘onafhankelijk, evenwichtig en gezaghebbend’ uitspraken doen over financiële twistpunten tussen rijk, provincies en gemeenten. De vijf hebben namens hun achterban het rijk opgeroepen hierop actie te ondernemen.

Tijdsdruk

Volgens secretaris Kees Breed van de Rfv heeft het rijk nog niet gereageerd op de oproep. Er zit volgens hem wel enige tijdsdruk op de vaststelling van de taken van het nieuwe onafhankelijke instituut. Met een nieuw kabinet wordt immers een nieuw bestuursakkoord gesloten. Dan moet helder zijn waarover het onafhankelijke instituut het rijk kan adviseren. Over de functies van het nieuwe instituut zal de komende tijd worden overlegd met de ministeries van binnenlandse zaken (BZK) en financiën. Pas als overeenstemming is over het functiepakket, is de vraag aan de orde waar het nieuwe instituut wordt ondergebracht, vindt Breed.

Het recente pleidooi voor een onafhankelijk instituut voor financiële verhoudingen door de G4, de G32, VNG, IPO en de Rfv is een ‘helder signaal’, vindt Breed. De brede oproep sluit aan bij de herbezinning van de Rfv, neergelegd in het eind vorig jaar verschenen rapport Verdelen, vertrouwen en verantwoorden.

Arbiter

Daarin geeft de raad aan wat er schort aan de huidige financiële verhoudingen tussen rijk en lokale en provinciale overheden. Die komt er grofweg op neer dat het rijk taken decentraliseert en daarvoor geld aan gemeenten geeft, maar toch te veel controle wil houden op de uitvoering. De beleidsvrijheid van gemeenten wordt daardoor te veel beknot. Ook staan centrale en decentrale overheden bij geschillen vaak lang tegenover elkaar. De Rfv-nieuwe-stijl zou als arbiter kunnen fungeren, aldus Breed.

Wenselijkheden

Minister Liesbeth Spies (CDA, Binnenlandse Zaken) heeft met belangstelling kennis genomen van het pleidooi voor een onafhankelijk instituut voor financiële verhoudingen, zo laat ze via haar woordvoerder Vincent van Steen weten. Haar ministerie is momenteel bezig met een verkenning hieromtrent. 'Daarbij wordt onder meer gekeken naar de mogelijkheden en de wenselijkheden', aldus Van Steen namens de minister. Het is nog niet te overzien wanneer de verkenning wordt afgerond.