Een slechte droom

Het begrotingssaldo is negatief en ver boven de Europese norm. Nadat vroeger de minder kredietwaardige landen werden aangeduid als de garlic belt, Club Med of PIGS, spreekt men nu over Nederland als ‘gatenkaas’.

De twijfels omtrent de Nederlandse overheidsfinanciën leiden begin 2011 tot een sterke daling van de koersen van staatsleningen. Hierover is onbegrip in de Nederlandse pers en politiek. Maar als het Internationaal Monetair Fonds in februari becijfert dat de overheidsschuld langjarig hoog zal blijven, groeit de onrust. Het kabinet besluit tot versnelde bezuinigingsmaatregelen, waarop al snel omvangrijke stakingen volgen. De EU verlangt dat Nederland snel de nodige stappen zet om het tekort te reduceren.

Eind februari wordt een geplande emissie van een 10-jarige staatslening uitgesteld. Eind maart zeggen de verontruste landen van de Eurozone toe dat indien Nederland er niet meer in slaagt om op de kapitaalmarkten leningen aan te trekken, zij en het IMF leningen gaan verstrekken, zij het onder strikte condities.

De koersen van staatsleningen dalen echter verder en de rendementsverschillen met Duitse staatsleningen stijgen tot recordhoogten.

Tijdens de Voorjaarsnotabesluitvorming in april 2010 escaleren de binnenlandse problemen door meningsverschillen binnen de coalitie en tussen kabinet en oppositie: de staatsleningen dalen als reactie sterk in koers. Eind april kondigt premier Rutte aan zelf het IMF en de EU om goedkope leningen te zullen verzoeken. Nog steeds echter escaleert de situatie. De rating van ‘kaasleningen’ wordt in één keer verlaagd tot ‘junk’, niet geschikt voor normale beleggers.

Begin mei bereikt het kabinet een akkoord met een omvangrijk pakket aan extra bezuinigingen. Er komt een fikse btw-verhoging, versnelde verkleining van de overheid, fikse salarisverlaging voor ambtenaren, verhoging van de algemene pensioenleeftijd tot 70 jaar, accijnsverhoging en meer. Vooral specifiek Nederlandse zaken als de halvering van de kinderbijslag, een scherpe vermogenstoets in de AWBZ en de beperking van de aftrekbaarheid van de hypotheekrente maken veel reacties los. Dat geldt niet voor het afstel van de JSF-order. Maar het kan niet anders, zegt Rutte. De dagen na de bekendmaking van de bezuinigingen wordt in Den Haag en later in Amsterdam op grote schaal gedemonstreerd maar het parlement gaat nipt akkoord. Overigens pas na een extra CDA-congres.

Er is inmiddels gevolg gegeven aan een Duits voorstel dat maatregelen behelst tegen EU-lidstaten die begrotingsregels schenden, zoals verlies van stemrecht in de Raad. ‘Het scheelt ook reiskosten als ik niet naar Brussel hoef’, grapt Rutte, maar niemand lacht mee.

De bezuinigingsmaatregelen doen ieders koopkracht dalen en het consumentenvertrouwen zinkt diep. De werkloosheid loopt hoog op, vooral onder jongeren en allochtonen, veler hypotheekaflossing stokt en huizen staan steeds langer te koop, ondanks lagere prijzen. Pensioenfondsen verlagen noodgedwongen de pensioenen. Er komen geen extra verpleegsters of agenten, integendeel. Wel maken de banken weer winst en bankiersbonussen stijgen. Een slechte droom? Zo moet het voelen in Griekenland en Ierland.