Één land, twee planeten

U en ik krijgen eens per maand loon gestort op onze bankrekening. Maar we geven elke dag geld uit. Sommige dagen staan we daarom rood op onze bankrekening, de meeste dagen gelukkig niet. De Nederlandse gemeenten en provincies mogen dat allebei niet. Niet rood staan, en niet niet-rood staan.

Al sinds zes jaar geldt namelijk het verplicht schatkistbankieren voor decentrale overheden. Als op de bankrekening van de decentrale overheden aan het einde van de dag iets overblijft, moeten ze dat aan de minister van Financiën geven. De volgende ochtend krijgen ze het weer terug, en ’s avonds moeten ze het rekeningsaldo wéér aan de minister van financiën geven. Dag in, dag uit. Zo hoeft de minister van Financiën minder te lenen bij banken. Maar als de Nederlandse gemeenten en provincies rood staan, kunnen ze níét lenen bij de Nederlandse minister van Financiën. Dat is uitdrukkelijk in de wet verboden. Dit is planeet 1, waar regels gelden voor de gemeentefinanciën.

Niet alleen u en ik en de gemeenten en provincies maar ook de minister van Financiën heeft dagen waarop hij rood staat en dagen waarop hij geld over heeft. Gelukkig heeft ook hij de meeste dagen geld over. Dat geld dat hij tijdelijk over heeft, moet hij ook ergens stallen – tijdelijk uitlenen. Daarvoor gelden de regels van de rijksfinanciën. Maximaal 8 miljard euro kan hij uitlenen aan De Nederlandse Bank.

Maar hij had onlangs 15 miljard euro over. Aan wie heeft hij dat uitgeleend? 2½ miljard euro daarvan heeft hij uitgeleend aan Duitse en Franse decentrale overheden. Hij vroeg daar niet eens onderpand voor, maar betaalde er wel rente over. Op planeet 2 gelden de regels voor de rijksfinanciën. Daar mag de Nederlandse minister van Financiën geld uitlenen aan buitenlandse decentrale overheden.

Nederlandse gemeenten mogen dus niet lenen bij de Nederlandse minister van Financiën, volgens de regels voor de gemeentefinanciën. Franse en Duitse gemeenten mogen wel lenen bij de Nederlandse minister van Financiën, zonder onderpand, en krijgen er zelfs rente over, volgens de regels van de rijksfinanciën.