Eén ding verandert nooit

In ruil daarvoor werd een bedrag uit het gemeentefonds gehaald. De gemeenten wilden dat btw-fonds eerst helemaal niet. Onbekend maakt onbemind, nietwaar? En ze kregen niet eens compensatie voor de boekhoudkosten. Maar de gemeenten draaiden snel bij toen bleek dat ze veel meer btw declareerden dan ze kwijt waren uit het gemeentefonds. Het leverde de gemeenten jarenlang enkele honderden miljoenen euro’s op. Het rijk was ook blij met het btw-fonds.

Dat de gemeenten elk jaar meer btw declareerden, was omdat ze meer uitbesteedden – ze hoeven geen btw te betalen over taken die ze zelf uitvoeren. En het doel van het btwfonds was juist dat gemeenten meer zouden uitbesteden. Want de vrije markt kan het meestal goedkoper dan de gemeenten. En die extra btw die het rijk moest vergoeden? Dat was geen probleem. Die btw kreeg het rijk immers eerst binnen.

Maar vijf jaar geleden maakte het rijk een eind aan het onbeperkt terugvragen van de btw. Er kwam een plafond. Voor de gemeenten kwam dat precies op het goede moment. Door de recessie betaalden ze veel minder btw dan eerst. Ze bleven elk jaar onder het plafond. Die onderschrijding kregen ze uitbetaald. Zo leverde het plafond de gemeenten elk jaar tientallen miljoenen euro’s op. Het rijk betaalde dat. Achteraf bezien was het plafond het domste wat het rijk kon verzinnen. En een zegen voor de gemeenten.

Twee weken geleden stelde het rijk voor om het btw-compensatiefonds af te schaffen. De argumenten? Ten eerste zou het vijf miljoen euro boekhoudkosten besparen. En ten tweede ‘past afschaffing in de trend van minder uitbesteden’. Terwijl het echte argument natuurlijk is dat het rijk zijn tientallen miljoenen euro’s onderschrijding terug wil.

Het is opmerkelijk hoe in twintig jaar alles verandert. Eerst wil het rijk de uitbesteding bevorderen, nu wil het rijk steunen dat gemeenten minder uitbesteden. Eerst willen de gemeenten het fonds niet, nu willen ze het behouden. Eerst is de groei van de btw geen probleem, daarna opeens wel. Eerst wilden de gemeenten geen plafond, nu levert het geld op. Eerst doen boekhoudkosten er niet toe, nu is het argument nummer 1. Maar één ding verandert nooit: het wantrouwen tussen rijk en gemeenten.