‘Herverdeling gemeentefonds in 2023’

Het rijk houdt vast aan de omstreden invoering van de herverdeling van het gemeentefonds per 1 januari 2023. Verder uitstel vinden de minister van Binnenlandse Zaken en de staatssecretaris van Financiën volgens bronnen onverantwoord.

Een andere verdeling van het rijksgeld over de gemeenten is volgens het ministerie nodig, omdat volgens de huidige verdeling sommige gemeenten (veel) te veel geld krijgen, en andere juist (veel) te weinig. Het huidige model is volgens de twee fondsbeheerders ‘echt achterhaald’, met name in het sociaal domein. Invoering per 2023 heeft als bijkomend voordeel dat geen enkele gemeente er tot 2026 financieel op achteruit zou gaan. Niet dat er uiteindelijk geen nadeelgemeenten zullen zijn, maar de accressen zien er de komende jaren dermate goed uit – in combinatie met het bevriezen van de opschalingskorting en wat extra geld voor de jeugdzorg – dat de klappen van het nieuwe model moeten kunnen worden opgevangen. Dat stellen de fondsbeheerders op basis van eerste berekeningen op basis van het coalitieakkoord.

Beperken nadeel

Bovendien, zo blijkt verder uit de nog vertrouwelijke stukken, willen de fondsbeheerders de (nadeel)effecten van de invoering van het nieuwe verdeelmodel beperken. Het verschil mocht volgens de aanvankelijke opzet maximaal 15 euro per inwoner per jaar zijn. Dat wordt in 2023 – het eerste jaar – teruggebracht tot maximaal 7,50 euro en bedraagt dan in totaal tot en met 2025 hooguit 37,50 euro per inwoner in plaats van 45 euro. Naar verwachting volgt er zeer binnenkort een Kamerbrief met zo’n strekking.

Bittere pil

Groninger en Friese gemeenten noemen het besluit van het kabinet om de nieuwe verdeling van het gemeentefonds door te zetten in een persbericht ‘een bittere pil’. De Groninger gemeenten hebben berekend er gezamenlijk 45 miljoen euro op achteruit te gaan. ‘Voor de gemeenten in Groningen en Friesland betekent dit dat in een groot gebied voor bewoners onmisbare voorzieningen zullen verdwijnen’, stelt burgemeester Leo Pieter Stoel van Ameland en tevens voorzitter van het Friese overleg van portefeuillehouders financiën. Radicale bezuinigingen dreigen voor onder andere minimaregelingen, maatschappelijke ondersteuning, dorps- en buurthuizen, sportclubs en zwembaden, bibliotheken, muziekscholen, het onderhoud aan (vaar) wegen en openbaar groen.

Keren tij

Samen met Friesland trekt Groningen ten strijde om het tij alsnog te keren. ‘We vragen aan het ministerie van Binnenlandse Zaken om het aangepaste verdeelmodel voor consultatie voor te leggen aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, vóór het naar de Kamer gaat’, aldus voorzitter Erik Drenth van het Groningse overleg van portefeuillehouders financiën. De VNG wordt verzocht vast te houden aan de door de gemeenten in januari dit jaar aanvaarde resolutie. Daarin wordt gesteld dat er niet alleen draagvlak dient te zijn voor de herverdeling, maar dat er ook meer geld naar het gemeentefonds moet. Maar, zo verzucht Drenth, ‘het ministerie zit al sinds de eerste versie van het model op de koers om het hoe dan ook in te voeren, wat er ook gebeurt.’

Rechter

De noordelijke gemeenten willen in overleg met de minister om te komen tot een goed verdeelmodel. Als zo’n gesprek tot niet leidt en de Tweede en Eerste Kamer daarna voor het plan stemmen, rest volgens Drenth nog maar één ding: de gang naar de rechter. ‘In de wet staat dat gemeenten door het rijk voldoende gefinancierd moeten worden’, zo liet de CDA-wethouder van Midden-Groningen door RTV Noord optekenen. ‘Dus als dat niet zo is, kunnen we naar de rechter stappen.’