Arnhem maakte ID-kaart 128 procent duurder

De SP in Arnhem is een petitie begonnen om de leges voor de identiteitskaart weer terug te brengen op het oude tarief van 27,35 euro. Onlangs bleek dat het nieuwe tarief maar liefst 128 procent hoger ligt: 62,35. De verhoging stond weliswaar in de begroting, maar enigszins verborgen, waardoor het veel raadsleden niet was opgevallen.

Lastenstijging
De zaak kwam aan het rollen door een draadje op Twitter van de Arnhemse oud-wethouder Martijn Leisink (D66). Hij wees eind februari op een zin in de Perspectiefnota 2020, waarin het gaat om het doorberekenen van kostenstijgingen bij Burgerzaken (die worden veroorzaakt door de kostenstijging die het rijk aan de gemeente doorberekent) in de legestarieven ‘en het aanpassen van bijzondere legestarieven waardoor deze meer in lijn worden gebracht met tarieven elders in de regio.’ ‘Niemand kon toen bevroeden dat hier een lastenstijging van ruim vier ton werd aangekondigd’, schrijft Leisink.

'Geen kleinigheid'
Het gaat hier om de identiteitskaart voor mensen van 18 jaar en ouder die nog niet beschikken over een identiteitskaart of paspoort. Dat tarief lag op 27,35 euro. Het tarief voor een nieuwe identiteitskaart voor mensen die er al een hebben en die nog minimaal zes maanden geldig is lag al op 51,05 euro. Leisink noemt dit een algemene lastenstijging die de gemeente jaarlijks tussen de vier en vijf ton extra oplevert, ‘niet bepaald een kleinigheid’. De Perspectiefnota is vastgesteld en het college presenteert in september de begroting, maar ook daarin wordt de ruime verdubbeling van de prijs niet expliciet gemaakt.

Bijzondere legestarieven
Ook in het raadsvoorstel met afzonderlijke belastingverordening komt het zinnetje over ‘aanpassing van enkele bijzondere legestarieven’ terug. Pas in een toelichting in een bijlage bij een tabel staat expliciet dat de goedkope optie van de identiteitskaart vervalt. ‘Op 14 november 2020 besluit de raad (bewust?) om de goedkope identiteitskaart af te schaffen’, schrijft Leisink. De kosten voor de kaart gaan van 27 naar 57 euro. Maar dat is nog niet alles, want het college mag zelfstandig de leges verhogen als het rijk de maximumtarieven verhoogt en dat is het geval. De prijs stijgt met nog eens 9 procent tot 62,35 euro.

Brengplicht
Die kostenstijging wordt niet aan de raad voorgelegd, omdat er te weinig tijd zou zijn om er nog over te besluiten. De kosten van de kaart stijgen in een jaar tijd dus met 128 procent. ‘De brengplicht van het college was groter dan de onderzoeks-/haalplicht van de raad’, vindt Leisink, daarmee verwijzend naar een zin uit het rapport van Strated Consulting naar aanleiding van de discriminatieaffaire, die luidde dat de brengplicht van ambtenaren groter was dan de onderzoeks-/haalplicht van een portefeuillehouder.

Verdringing
Het draadje van Leisink leidde tot vragen van raadsleden, waarop het college zich genoodzaakt zag een brief naar de raad te sturen, waarin het aangeeft dat de raad op bovenstaande momenten wel degelijk is geïnformeerd over de aanpassingen van de leges. Volgens het college verdrong de goedkope optie de normale identiteitskaart. Meestal schafte mensen eerst de goedkope variant aan en daarna ook een paspoort. Een extra identiteitsbewijs werd zo heel goedkoop en de goedkope optie kwam volgens het college zo niet terecht bij de inwoners voor wie het bedoeld was. Mede hierom zag het college het afschaffen van deze variant als logische optie voor het dekken van de kostenstijgingen bij Burgerzaken.

Flauwekul
De goedkope variant was destijds in het leven geroepen om inwoners niet extra op kosten te jagen vanwege de landelijke identificatieplicht, schrijft het college ook in de brief. En dat viel Leisink weer op. ‘Dat is gewoon flauwekul!’, schrijft hij op Twitter. De identificatieplicht bestaat al vanaf 2005, ‘dus het zou wel rijkelijk laat zijn als dat argument in 2015 nog een rol speelde in de afweging’. Volgens Leisink werd de goedkope ID-kaart ingevoerd als lastenverlichting. Dat idee ontstond in 2014 aan de formatietafel. Alleen de verplichte afdracht aan het rijk werd in rekening gebracht, de gemeentelijke opslag verdween volledig. 'Een eenvoudige algemene lastenverlichting voor de inwoners van Arnhem.'

Stiekem
Niks identificatieplicht dus. Maar waarom wordt de goedkope ID-kaart dan afgeschaft? Dat vindt Leisink weer terug in een memo dat bij de coalitieonderhandelingen in 2018 op tafel lag. GroenLinks wilde de gemeentelijke opslag op paspoorten en identiteitskaarten herinvoeren. Tijdens de formatie haalde dat voorstel het akkoord niet, maar het werd vorig jaar dus toch ‘stiekem door de raad geloodst’, stelt Leisink vast. Een aantal raadsleden laat deze week aan Omroep Gelderland weten dat zij inderdaad niet door hadden dat de leges voor de ‘goedkope’ identiteitskaart zoveel zouden stijgen.

Politiek gevoelig
Wethouder Jan van Dellen (VVD) zegt dat het niet de bedoeling was om onduidelijk te zijn, maar dat het achteraf ‘misschien nóg duidelijker had gekund’. SP-fractievoorzitter Gerrie Elfrink stelt dat de informatie versluierd is opgeschreven, omdat het college wist dat het een politiek gevoelig onderwerp is. De afspraak voor het goedkope tarief stamt uit de tijd dat hijzelf wethouder was, in het vorige college. Het tarief van 27 euro is ongeveer de helft van wat de identiteitskaart in andere gemeenten kost.

Petitie
Elfrink wijst erop dat de aanschaf van een identiteitskaart verplicht is en dat die daarom zo goedkoop mogelijk moet zijn. Ook wordt een identiteitskaart meer gebruikt door mensen met lagere inkomens. De prijsverhoging komt bij hen dus ook harder aan. De SP is een petitie begonnen om de verhoging terug te draaien en mensen die in de tussentijd meer hebben betaald te compenseren. De petitie is al meer dan duizend keer ondertekend. De partij gaat nog even door met het inzamelen van handtekeningen en zal dan een voorstel indienen.

Hoogste tariefstijging
Overigens is dit tarief voor de identiteitskaart in Arnhem nog lager dan in de meeste andere gemeenten in Nederland, want 323 gemeenten hanteren het hoogste tarief van 64 euro. Dat blijkt uit de Atlas Gemeenten 2021 van het COELO. De gemeente Hellevoetsluis hanteert het laagste tarief (51,05 euro). Gemiddeld kost een identiteitskaart 63,68 euro. Dat is een stijging van 9,8 procent (5,69 euro) ten opzichte van vorig jaar. Het COELO is niet op de hoogte van de stijging van 128 procent in Arnhem, omdat de gemeente in 2020 niet dit bijzondere tarief had doorgegeven, maar het tarief voor een identiteitskaart als je al over een exemplaar beschikt: 51,05 euro. Met de verhoging naar 62,35 euro in 2021 was Arnhem landelijk niettemin ook al de gemeente met de hoogste tariefstijging: 22,1 procent.