‘Fossiel ABP moet anders beleggen’

Partijen uit het hele land gaan vrijdag 25 juni de straat op. Ze willen pensioenfonds ABP overtuigen, versneld uit fossiele beleggingen te stappen. Ambtenaren kunnen hun pensioenfonds niet kiezen, maar willen wél bepalen waar hun geld naartoe gaat.

‘Het is geen dilemma, we moeten stoppen met fossiel’, beet Lucas Winnips het ABP-bestuurslid Menno Snel toe. Amsterdamse ambtenaren, onder wie Winnips, wilden ABP onder druk zetten om sneller uit fossiele beleggingen te stappen. Daarom boden ze het pensioenfonds een door 2.848 mensen ondertekende petitie aan, maar de ambtenaren beten in het stof: ABP deed geen concrete toezeggingen. De strijd is niet gestreden. Deze week vindt de demonstratie DuurtTeLang plaats, georganiseerd door Fossielvrij NL in zowel Amsterdam als Heerlen. Op de website staat: ‘Al sinds 2014 vragen wij ABP om te stoppen met investeren in de klimaatcrisis. Het is tijd voor een fossielvrij ABP. Daarom gaan wij op 25 juni de straat op.’

De Amsterdamse ambtenaren zullen ook aanwezig zijn, ook al had de vorige actie geen direct resultaat. ‘Het is niet dat je zegt: dit lukt niet, we stoppen ermee’, zegt Anne Hofstede, mede-initiatiefnemer van de petitie. Ambtenaren kunnen niet van pensioenfonds veranderen; daarom willen ze invloed uitoefenen op waar hun geld in wordt belegd. De vraag is niet óf ABP uit fossiele beleggingen stapt, want het fonds zelf geeft ook aan dat duurzaamheid niet ten koste hoeft te gaan van de resultaten. De vraag is: hoe snel? En is 2050 snel genoeg?

Kritiek

Uit meerdere hoeken klinkt kritiek op de beleggingen van ABP. De Universiteit Maastricht riep in februari ABP per brief op om voor een aanpak te zorgen ‘waarbij het pensioenfonds op eerst mogelijke termijn zijn banden kan verbreken met sectoren die een verbintenis hebben met fossiele brandstoffen’. Hoogleraren en medewerkers van de Wageningen Universiteit riepen het bestuur van de universiteit begin maart op om bij ABP te eisen dat beleggingen in grote Braziliaanse vleesbedrijven zouden stoppen. Die bedrijven dragen bij aan de ontbossing van het Amazonegebied. Soortgelijke signalen kwamen van onder andere de TU Delft, Hogeschool Saxion en de Tilburg Universiteit.

Ook de rest van het land roert zich. Meerdere universiteiten en hogescholen hebben in de afgelopen maanden kritiek geuit op de beleggingen van ABP. En verschillende organisaties ondersteunen de actie, zoals Klimaatcoalitie Parkstad (een samenwerkingsverband van onder andere Amnesty Parkstad en FNV Parkstad), Teachers for Climate NL (een grassrootsorganisatie van docenten), Fossielvrij Hoger Onderwijs Utrecht (studenten en medewerkers van zes Utrechtse hogeronderwijsinstellingen) en in ieder geval 1.575 medewerkers van waterschappen.

‘We raakten in gesprek met mensen van de gemeente Amsterdam en we vonden dat we ook iets moesten doen’, vertelt Wim van Vilsteren, adviseur bij waterschap Vallei en Veluwe. Samen met Ilja Frenken van waterschap De Dommel en Arjan van den Hoogen van Wetterskip Fryslân ging hij steun zoeken. Eind april boden ze ABP een petitie aan met 1.575 handtekeningen van medewerkers van alle waterschappen. ABP deed geen concrete toezeggingen. ‘Bij ABP is de situatie tot dusver nog niet gewijzigd. Maar er is reuring en de sneeuwbal wordt groter. En ik weet zeker dat bij ABP het nodige wordt rondgemaild.’

‘We kunnen niet weg bij ABP, dat is het punt’, vervolgt Van Vilsteren. ‘Anders was ik allang opgestapt. Wat we veel horen is: ABP vraagt helemaal niets over de beleggingen. De invloed die we hebben, is heel indirect en het verhaal dat ze pas in 2050 volledig fossielvrij willen zijn, strookt absoluut niet met ons dagelijkse werk. Wij worden elke dag geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering. Daarmee kunnen we de fossiele beleggingen niet meer rijmen.’

De doelstelling van ABP om in 2050 een klimaatneutrale beleggingsportefeuille te hebben, is in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. De reden dat het fonds niet sneller actie wil ondernemen, is dat het invloed wil uitoefenen op de organisaties waarin het belegt om de overstap naar duurzaam te maken. Het fonds wil vanaf 2025 niet meer beleggen in bedrijven die een groot deel van hun omzet uit kolenmijnen of teerzand halen en waarvan ABP verwacht dat ze de omslag niet of pas over lange tijd kunnen maken. Maar in bedrijven die de overstap wel kunnen en willen maken, wil het fonds blijven beleggen. Het sleutelwoord van ABP hierbij is ‘engagement’.

Controversieel

Shell is wat dat engagement betreft controversieel. Op de aandeelhoudersvergadering vorige maand onthield ABP zich weer van stemmen over een resolutie van Follow This, een groep activistische aandeelhouders, die Shell opriep om bindende doelen te stellen voor CO2-reductie in 2050. De resolutie haalde het niet. Het fonds meldde dat er meerdere wegen naar Parijs leiden en het wil Shell liever beinvloeden door de kritische dialoog met het bedrijf aan te blijven gaan. De vraag is of de uitspraak van de Haagse rechtbank, dat Shell voor 2030 zijn uitstoot van broeikasgassen met 45 procent moet beperken, invloed gaat hebben op die aanpak.

‘Er is geen enkele reden om Shell te vertrouwen als zij zeggen dat zij werken aan de energietransitie’, zegt Liset Meddens van Fossielvrij NL, dat de demonstratie van vrijdag organiseert. ‘En er is geen enkel bewijs dat de gesprekken met Shell enig resultaat hebben opgeleverd. ABP blijft zeggen: we hebben engagement. Maar de gesprekken vinden plaats achter gesloten deuren; dat is onacceptabel voor een fonds dat zoveel geld beheert.’ Dan is er nog het rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA) dat in NRC werd omschreven als ‘een frontale aanval’ op fossiele bedrijven.

Het agentschap concludeert dat er een haalbaar pad is richting een klimaatneutrale energiesector, maar dat er een ‘ongekende transformatie’ nodig zou zijn van hoe energie wordt geproduceerd, vervoerd en gebruikt. Er is een ‘onmiddellijke en grootschalige inzet nodig van alle schone en efficiënte energietechnologieën, in combinatie met een wereldwijde stimulering van innovatie’. Dat lijkt niet te stroken met wachten tot 2025 om beleggingen in kolenmijnen of teerzand af te stoten. Een ABP-woordvoerder laat weten dat het fonds het rapport aan het bestuderen is.

Reuzenstappen

‘Zelfs het IEA, wat toch niet echt een progressieve organisatie is, ziet de noodzaak om te stoppen met fossiel.’ Dat zegt de Amsterdamse wethouder Marieke van Doorninck (duurzaamheid, GroenLinks). Bij de overhandiging van de petitie in november had ze een boodschap: het is fijn dat ABP stapjes zet, maar klimaatverandering stopt men niet met stapjes. dat lukt alleen met reuzenstappen en ABP heeft ‘een reuzenverantwoordelijkheid’. De wethouder ging na de bijeenkomst bij het fonds langs voor een ‘goed gesprek’, maar Van Doorninck verbaast zich erover dat ABP vervolgens tegen de motie van Follow This stemde. ‘Dat is natuurlijk wel echt jammer. Hier had een grote stap gemaakt kunnen worden om te laten zien dat het ernst is. De noodzaak om te stoppen met fossiel wordt inmiddels ontzettend breed gedeeld. Dus het is heel goed dat gemeenten de actie voortzetten.’

Wat verwachten de deelnemers van de demonstratie? ‘Opnieuw een speldenprikje, media-aandacht, dat soort dingen’, zegt Van Vilsteren van waterschap Vallei en Veluwe – ze willen de sneeuwbal groter maken. ‘We leven op kosten van toekomstige generaties en zadelen hen met enorme problemen op.’ De Amsterdamse ambtenaar Hofstede weet niet zeker of ze concrete toezeggingen verwacht. ‘Maar ik hoop dat er ergens op de burelen van ABP een moment van helderheid aanbreekt. Dat ergens het kwartje valt: hier moeten we iets mee, dit kunnen we niet wegmanagen.’