Rekenkamer: CIO-rol moet sterker

Sinds het roemruchte Rekenkamerrapport uit 2008 gaat het beter met de ICT van het Rijk. Maar een aantal maatregelen, zoals de aanstelling van een CIO per departement, komt nog niet goed uit de verf.

Geleerde lessen
Het Rekenkamerrapport Lessen uit ICT-projecten bij de overheid (2008) toonde onomwonden dat er veel mis ging met de grote ICT-projecten van het Rijk. In de afgelopen jaren zijn diverse maatregelen genomen om wat te doen aan de gebrekkige resultaten en hoge kosten van de grote ICT-projecten van het Rijk. In het nieuwe rapport ‘Aanpak van ICT door het Rijk 2012; lessons learned’ maakt de Algemene Rekenkamer de balans op. 

Meer beheersing
De specifieke instrumenten die de afgelopen jaren zijn ingezet, hebben duidelijk tot verbetering geleid. Er is "een duidelijke impuls gegeven aan een doelmatige beheersing van ICT-projecten", in vergelijking met het roemruchte onderzoek uit 2008. 'We concluderen echter ook dat een optimale beheersing nog lang niet is bereikt', aldus de Rekenkamer.

CIO-rol varieert nogal
Het belangrijkste middel om de problemen te bestrijden - de aanstelling van een chief information officer (CIO) per departement, als strategische schakel - komt onvoldoende uit de verf. Die CIO-rol wordt overal weer anders ingevuld, maar "het beeld is overwegend dat de CIO’s het accent hebben gelegd op de bedrijfsvoering en op de zorg voor de ICT-infrastructuur van hun ministeries", stelt de Rekenkamer. "Dit is ook enigszins verklaarbaar, gelet op de uitdagingen waarmee CIO’s de afgelopen jaren zijn geconfronteerd, zoals het streven naar kostenbesparingen door de inrichting van shared service centra in het kader van het programma Compacte Rijksdienst. De functievervulling van de CIO ten behoeve van de bedrijfsvoering is op zichzelf nuttig, maar mag er niet toe leiden dat de vraagstukken over de informatievoorziening op de beleidsterreinen van de departementen onderbelicht blijven. Daarom is een doorontwikkeling nodig en dient de CIO meer op te schuiven richting de informatievoorziening ter ondersteuning van het beleid."

Standaard lid bestuursraad
Minister Stef Blok is het niet eens met de aanbeveling van de Rekenkamer dat álle CIO's lid dienen te zijn van de bestuursraad van hun departement, stelt hij in een reactie. "CIO's zijn thans of lid van of hebben in voorkomende gevallen toegang tot de bestuursraad." Hij zegt te constateren dat de meeste CIO's zich reeds bezig houden met vraagstukken in de informatievoorziening in het primaire proces. Maar de Rekenkamer vindt het jammer dat deze 'cruciale' aanbeveling niet wordt overgenomen, mede omdat de ontwikkelingen snel gaan en "wij ervan overtuigd zijn dat de vormgeving van de komende decentralisaties zeer gebaat zal zijn bij een toekomstbestendige innovatieve inrichting van de informatie-relatie met lagere overheden."

Andere instrumenten
De andere ingezette instrumenten, zoals het projectportfoliomanagement, de ICT-haalbaarheidstoetsen, het afwegingskader sourcing, de business cases, het ICT-dashboard, worden volgens de Rekenkamer weliswaar regulier ingezet, maar zijn nog niet volwassen. Het (eerder bekritiseerde) ICT-dashboard bijvoorbeeld zou een compleet beeld van de kosten en baten over de hele levensduur van een project moeten bevatten. De Gateway Review lijkt als instrument het meest succesvol. Die kwaliteitstoets dient om ICT-projecten op cruciale beslissingsmomenten te laten doorlichten door deskundigen van buiten het project. De Gateway wordt steeds meer gebruikt en de ervaringen van gebruikers zijn positief.