AP: 'Politiek, investeer in tegenmacht big tech'

Met nieuwe verkiezingen in zicht worden politiek partijen om de oren geslagen met manifesten en visiedocumenten: vakorganisaties en andere belanghebbenden nemen stelling in op een specifiek onderwerp in de hoop om de verkiezingsprogramma’s te beïnvloeden. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) bracht een position paper uit, met daarin drie ‘digitaliseringskwesties’ die decentrale overheden bekend in de oren zullen klinken.

Digitaliseringskwesties

De privacywaakhond signaleert drie digitaliseringskwesties die politieke aandacht behoeven.

1. De democratische rechtstaat staat onder druk door big tech. Mensen zijn voor steeds meer dienstverlening afhankelijk van grote techbedrijven, omdat er geen publiek alternatief is. Dat is problematisch vanwege de datahonger van deze bedrijven en de algoritmes waarmee ze burgers beïnvloeden en manipuleren. Om te zorgen dat big tech zich aan de wet houdt, moet de toezichthouder zijn tanden kunnen laten zien.
2. Overheden zelf zijn eveneens scheutig met dataverzamelingen en de inzet van algoritmes en ze  willen daarbij nog wel eens onrechtmatig te werk gaan. Dit levert lastig te controleren problemen op en schaadt het vertrouwen in de overheid, aldus de AP.
3. Dat raakt aan de derde digitaliseringskwestie: de cyberveiligheid. Daarmee is het in Nederland bedroevend gesteld. ‘De schaal waarop persoonsgegevens door cyberincidenten op straat belanden is immens,’ stelt de AP. Bij de drie grootste gemelde cyberaanvallen van 2022 lagen de gegevens van naar schatting 900.000 inwoners op straat.

Meer geld voor privacytoezicht

Wat te doen? Allereerst wil de Autoriteit Persoonsgegevens meer geld voor de Autoriteit Persoonsgegevens. Klinkt als een gevalletje ‘wij van wc-eend adviseren wc-eend’, maar de Nederlandse privacywaakhond komt er met 35 miljoen euro per jaar ook wel echt bekaaid van af in vergelijking met collega-toezichthouders. Zo krijgt de Nederlandse Arbeidsinspectie 163,5 miljoen euro per jaar, en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) 125,7 miljoen per jaar.

Minister van Digitale Zaken

Het toekennen van een structurele financiering van 100 miljoen per jaar is een versterking van de tegenmacht, ook op Europees niveau, aldus de AP. Daarnaast pleit de toezichthouder voor de komst van een Minister van Digitale Zaken (momenteel heeft Nederland alleen een staatssecretaris digitalisering). Die kan de tegenmacht vormen binnen het kabinet en overheidsinvesteringen in digitalisering vormgeven. Acht samenwerkende brancheorganisaties stelden onlangs in een manifest hetzelfde voor.

Versnelde inspanning rond AI

Met een versnelde inspanning rondom algoritmes en AI voorkomt Nederland dat het achter de feiten aan loopt, aldus de AP. Het opstellen van beleid, het implementeren van de AI Act en het versterken van intern en extern toezicht op algoritmes en AI. Ook hier is dus een sterke rol weggelegd voor de toezichthouder zelf, die tegenwoordig ook het toezicht op algoritmes op het takenlijstje heeft. Maar ook het interne privacytoezicht van overheden moet sterker, vindt de AP. Daarbij hoort onder meer het orde krijgen en houden van algoritme- en verwerkingenregisters.

Digitale grondrechten

Ten slotte stelt de AP voor om van digitale grondrechten randvoorwaarden te maken van innovatie en zelfs tot unique selling points te promoveren. Als voorbeeld noemt de AP de datakluis om de regie op gegevens van burgers te herwinnen en de Europese cloud, om data veilig in Europa op te slaan.