Pokémon Go schudt gemeenten wakker

Game startsein bredere toepassing virtual reality

Gemeenten hoeven geen frontrunners te zijn met technologie, maar achterlopen vinden veel gemeenten onwenselijk. Bedrijven bieden al langere tijd diensten voor VR en AR aan en het aantal gebruikers van beide vormen is explosief gegroeid, zeker met de komst van de Holo- Lens in Nederland en spellen als Pokémon Go op de smartphone. Het kan niet anders dan dat deze technologie in de toekomst ook voor gemeentelijke dienstverlening gaat worden ingezet, zo voorspellen Natasja Paulssen en Fleur Stiels van AR-ontwikkelaar Dutch Rose Media.

De toepassingsmogelijkheden voor gemeenten zijn volgens Paulssen en Stiels groot en divers, al moet er nog veel gebeuren voor AR echt kan worden toegepast. Paulssen en Stiels hebben wel ideeën. ‘De gemeente Eindhoven heeft een parkeerautomaat waar altijd een enorme rij voor staat omdat mensen het niet goed begrijpen. Als je daar met je smartphone 3D-animaties bij kan oproepen, zou je het een en ander kunnen toelichten met beeld en tekst. Zo krijg je de uitleg die je nodig hebt, op een zelfgekozen moment.’

AR zou op veel manieren bij apparatuur kunnen ondersteunen. ‘Denk aan onbekende afstandsbedieningen in vakantiehuisjes, haast niemand begrijpt hoe die werken. Of de eerste keer dat je een nieuw koffiezet apparaat gebruikt, dat gaat ook altijd mis.’

Publieke waarden
Bij de grootste gemeenten blijken AR en VR al op de kaart te staan. Met name de gemeente Utrecht toont zich bedreven en is aan de slag gegaan met het onderzoeken van mogelijkheden, aldus strategisch adviseur Robbert Meijers. Het gemeentelijke bestuur gaf bij Meijers aan behoefte te hebben aan meer kennis over nieuwe technologische ontwikkelingen. ‘Deze ontwikkelingen proberen we te vertalen naar onze eigen organisatie. We onderzoeken door middel van pilots mogelijke publieke waarden die het zou kunnen opleveren.’

Om die reden werd samenwerking gezocht met marktpartijen, bewonersgroepen en kennisinstellingen. Eric Ruts, die zich voor de Vrije Universiteit verdiept in onder meer blockchain, virtual reality, robotica en artificiële intelligentie, kwam zodoende bij de gemeente terecht. Hij bekijkt hoe nieuwe technologische ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie kunnen passen. Hij is daarover bij de gemeente Utrecht in gesprek met diverse organisatie- afdelingen. Eén ding is duidelijk: de impact van VR en AR voor gemeenten gaat heel groot worden, zegt Ruts. Hij verwijst naar de explosief gestegen hoeveelheid gebruikers van Pokémon Go. ‘Ik denk dat VR gemeenten op meerdere vlakken kan ondersteunen, zowel bij services verlenen als informatie verschaffen aan de burger.’

Met name bij gesprekken over vergunningen liggen nu kansen, denkt hij. ‘Je kunt bijvoorbeeld in een ‘personal omgeving’ de burger laten meekijken en alvast het gewenste tuinhuis laten bouwen in VR, om zo de gevolgen ervan te kunnen inzien. Even ver vooruit gedacht: nu komen burgers hiervoor naar dit mooie gemeentehuis voor een gesprek, maar met VR kun je dit op ieder gewenst moment vanuit huis doen. Je zou uiteindelijk zelfs een virtueel gemeentehuis kunnen beginnen waar je met een avatar doorheen loopt en realtime contact kan hebben met gemeentemedewerkers.’

VR geeft meer opties dan chatten en skypen, legt Ruts uit. ‘In een virtuele omgeving kun je met 3D bepaalde dingen zoals een tuinhuisje laten zien en tegelijkertijd is ook informeel contact daarbij mogelijk. Je kan als het ware een andere l ocatie betreden vanuit de locatie waar je bent. Het is voor gemeenten iets om over na te denken.’

Verbeteren toegankelijkheid
Ambtenaren lijken tot nu toe enthousiast over zowel VR als AR, zo merken ze bij Dutch Rose Media. Fleur Stiels denkt dat het moment dat miljoenen mensen in de ban raakten van Pokémon Go een startsein is geweest voor gemeenten om over de mogelijkheden van AR na te denken. ‘Met name de mogelijkheid voor educatie en entertainment en de mix daarvan spreekt ambtenaren aan, zo merken we. Maar er is natuurlijk meer functionaliteit mogelijk. De informatie die Pokémon Go de gebruikers op locatie geeft, kun je ook invullen met praktische informatie over de stad. Je kunt mensen wijzen op wandelingen en op activiteiten in gebouwen.’

Momenteel kijken ze in hun bedrijf onder meer naar hoe de overheid gebieden toegankelijker kan maken voor mensen in een rolstoel of met een beperking. ‘Met AR kun je ook ondersteunen bij analfabetisme. Er is minder tekst nodig en de informatie is locatie-gebaseerd. Burgers hoeven informatie daardoor minder van tevoren op te zoeken.’ Voor andere domeinen, zoals wonen, liggen er eveneens kansen. Voor de gemeente Utrecht zien Meijers en Ruts die met name voor het inzichtelijk maken van nieuwbouwprojecten en nieuwe omgevingen in een wijk.

‘Je kan AR gebruiken om de burger op de locatie te laten zien hoe een nieuw gebouw eruit komt te zien. Wanneer je wilt weten hoe het er van binnen uit komt te zien, of met bewoners samen een wijk wil ontwerpen, kun je VR gebruiken. Behalve dat het goedkoper is dan maquettes bouwen, heeft het diverse voordelen. Het geeft antwoord op vragen als: hoeveel last hebben bewoners van het aangezicht van nieuwe windmolens? Wat betekent de komst van een nieuw gebouw voor de lichtval? Met VR kun je reizen naar andere locaties of die vanuit een ander perspectief bekijken.’

Sociaal domein
Zo kan VR ook nuttig zijn voor het sociaal domein, denken Ruts en Meijers. Sollicitaties trainen met werkzoekenden bijvoorbeeld, dat is in een simulatie simpel uitvoerbaar met een VRbril op. Het voordeel is dat de trainingen op elk gewenst moment kunnen worden uitgevoerd. In de training kun je zien hoe iemand reageert op bepaalde informatie. Agressietrainingen kunnen op die manier eveneens worden uitgevoerd. ‘Dat gebeurt al met conducteurs. Je zit dan in de VR-wereld in een bus en dus niet achter een tafel in een lokaal’, aldus Ruts. Zowel Stiels en Paulssen als Meijers en Ruts raden gemeenten aan om ambtenaren te laten zien wat de technologie kan betekenen voor nu en de toekomst.

‘Laat ambtenaren nadenken over de mogelijkheden voor de dienstverlening. Het is belangrijk dat ze er feeling voor krijgen, aldus Meijers. Paulssen en Stiels denken zelfs dat er kosten kunnen worden bespaard op toepassingen in de openbare ruimte. ‘Je hoeft in de toekomst misschien geen dure infrastructuur meer aan te schaffen, zoals led-schermen met internetverbindingen waarop bustijden staan, als iedereen ook met een smartphone op een bushalte- bordje kan kijken.’

De eerste concrete stappen met VR worden al snel gezet in Utrecht. Zo wordt de Merwede kanaal zone vernieuwd, waarbij uitvoerig wordt bekeken wat er mogelijk is met VR voor bewoners. ‘We zijn in gesprek met meerdere partijen om simulaties te maken van de vervuiling, de overlast en het beheer van het water’, zegt Robbert Meijers. De input van bewoners daarbij is belangrijk. Met VR kunnen gemeenten en bewoners samen aan de wijk bouwen.

Verder wordt VR door de afdeling Onderzoek ook al gebruikt bij het afnemen van enquêtes. ‘Het wordt leuker om zo als burger de gemeente te helpen met vragen beantwoorden. Deze vorm van gamification levert aantoonbaar een grotere respons op.’ Meijers en Ruts raden gemeenten aan om veel uit te proberen. ‘Een VR-set kost tegenwoordig geen duizenden euro’s meer, voor 100 euro kun je er eentje kopen. Dure, speciale programma’s aanschaffen is niet nodig.’

Educatieve functies
Mensen komen in beweging door AR. Dutch Rose Media ontwikkelde diverse apps voor wandelingen door het park of door een natuurlijkgebied. Personages nemen de gebruiker mee en laten met AR zien hoe de omgeving er vroeger uitzag, of ze geven extra historische informatie bij locaties. Het tonen van een ondergrondse riolering is ook mogelijk. Deurne is een van de gemeenten die AR-wandelingen inzet. Valkenswaard gebruikt AR bij een wandeling in het bos waar virtuele kabouters kinderen op een leuke manier onderwijzen met een puzzeltocht.

Digitale wereld
Natasja Paulssen raakte geïnspireerd door augmented reality (AR) nadat ze op internet een muur van een Koreaans metrostation zag waarop visualisaties te zien waren van boodschappen. Reizigers kunnen er tijdens het wachten op de metro boodschappen scannen en ze in een virtueel winkelmandje plaatsen, waarna ze thuis werden bezorgd. Het zette Paulssen aan het denken: een marketingkanaal was ineens in een saleskanaal veranderd. Inmiddels helpt Paulsen met haar bedrijf Dutch Rose Media klanten op weg om AR in te zetten. AR is, anders dan VR, een mengvorm tussen digitale content en de realiteit. Het Pokémon Go-spel, waarin Pokémons op straat verschijnen, is verreweg de bekendste toepassing ervan. ‘Informatie ‘verlaat’ daarmee de computer en neemt – zo ervaren we het althans – plaats in onze eigen wereld.’