Mens blijft zwakste schakel in steeds digitalere keten

Het is moeilijk te zeggen wat sneller toeneemt: digitalisering of de ­criminaliteit die daarop inspeelt. Criminelen die op een digitale manier geld aftroggelen, hebben echter wel menselijke geldezels nodig. En hackers die Friese boeren terroriseren, zijn gebaat bij onwetende slachtoffers. Projecten door het land heen richten zich op wat telkens weer de zwakste schakel blijkt: de mens.

Scans

De agrarische sector is een van de meest innoverende, maar de cyberbeveiliging blijft achter, zegt Sytse Zijlstra, docent informatietechnologie bij ROC Friese Poort. Zijlstra voert, samen met studenten die hij opleidt, ‘scans’ uit bij boerenbedrijven die de digitale kwetsbaarheid in beeld brengen. Hoeveel van de boeren die hij sprak zijn slachtoffer geworden van ransomware? ‘Ik heb zelf enkele tientallen scans uitgevoerd en ik vind het moeilijk om er een hard cijfer aan te verbinden, maar ik denk dat het bij een op de drie weleens is gebeurd.’

Cyberproof

De scans zijn onderdeel van een project om de Friese agrarische sector cyberproof te krijgen. Dat is weer onderdeel van de City Deal Lokale Weerbaarheid Cybercrime, waar verschillende projecten in het hele land onder vallen, zoals een podcastserie, de game HackShield en een interventieproject gericht op geldezels. Op 14 oktober worden de resultaten van de projecten gepresenteerd en beoordeeld op het City Deal Cybercrime-congres.

Zwak wachtwoordbeleid

Nienke Hoeksma, directeur van de MKB Cyber Campus, ziet ook de kwetsbaarheden in de Friese agrarische sector. ‘Een pluimveehouder in Drenthe had zijn wachtwoorden op een geeltje geschreven. Wie dat heeft, kan zo de temperatuur in de stal regelen en ervoor zorgen dat de kippen aan het eind van de dag niet meer rondlopen. Ergens anders waren we bij een aantal boeren in dezelfde straat; die gebruikten telkens hetzelfde wachtwoord. Toen we bij de derde boer aankwamen, kon ik vertellen wat het wachtwoord was van de wifi.’

Zorgplicht leveranciers
Een belangrijke menselijke schakel in de keten is de leverancier. Hoeksma: ‘Een melkrobot is gekoppeld aan het netwerk van de boer, de apparatuur komt van de leverancier. Er worden op de apparatuur echter geen updates gedaan. Leveranciers hebben de digitale weerbaarheid niet tussen de oren, maar ze hebben een belangrijke zorgplicht. De voorbeelden van de pluimveehouder en de wachtwoorden die ik zojuist noemde, zijn gevallen waarbij leveranciers moeten helpen. We proberen elke schakel in de keten ervan bewust te maken dat ze een belangrijke rol hebben.’

Wereldtop

De belangen zijn groot. ‘Het gaat hier om de grondleveranciers van voedsel en ze vormen een belangrijk onderdeel van de economie. Dat onderdeel is nu heel kwetsbaar.’ Nederland hoort bovendien bij de wereldtop. ‘Het is onvoorstelbaar wat er aan data wordt bijgehouden. Elke koe heeft al een chip en er wordt bijgehouden welk gras die graast, welk voer die krijgt, hoeveel die drinkt, enzovoort. De snelheid van digitalisering is enorm, zeker met 5G, terwijl de bewustwording op het gebied van weerbaarheid heel laag is.’

Lees het volledige artikel in nummer 15 van Binnenlands Bestuur.