Enschede doet Losser er voortaan bij

Vanaf 1 maart zijn Enschedese leidinggevenden verantwoordelijk voor de uitvoering van alle dienstverlenings- en bedrijfsvoeringstaken van de gemeente Losser. Onderdeel van de operatie is dat 55 ambtenaren in Losser hun ontslag kregen en dezelfde dag een aanstellingsbrief ontvingen van hun nieuwe werkgever, de gemeente Enschede.

Losser (22 duizend inwoners) en Enschede (156 duizend inwoners) zijn de eerste Twentse gemeenten die op deze vergaande wijze samenwerken. De ambitie is om op termijn met in totaal veertien gemeenten in de regio deze schaalsprong te maken. Het jarenlang in financieel zwaar weer verkerende Losser besloot als eerste de stap richting Enschede te maken. Het zou volgens de gemeente een te zware en wellicht op onderdelen een onmogelijke taak zijn om goed en op niveau te blijven presteren. Door samen te werken met Enschede denkt Losser de continuïteit en kwaliteit van de ‘Losserse’ publieksdienstverlening en bedrijfsvoering ook in de toekomst te kunnen garanderen. Losser bepaalt welke taken ze van Enschede afneemt, Enschede is verantwoordelijk voor hoe ze deze taken uitvoert.

Losser maakte de analyse over samenwerking al in 2008. Enschede ging ook niet over één nacht ijs. Vorig jaar werd een groot haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de samenwerking. Eerder al werd een soortgelijk onderzoek gedaan naar samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering binnen Netwerkstad, het samenwerkingsverband van de Overijsselse gemeenten Enschede, Hengelo, Almelo, Oldenzaal en Borne. Daaruit kwam naar voren dat de salaris- en personeelsadministratie, inkoop, financiën, verzekeringen en treasury zich goed lenen voor intensieve samenwerking op korte termijn en voor samenvoeging op middellange termijn. Ook ict wordt daarin aangemerkt als een kansrijk gebied om samen te werken. Het gemeentehuis en de publieksbalie in Losser blijven overigens gewoon open.

Gezelschapsspel

De samenwerking levert blijvend lagere kosten op voor beide gemeenten. Zij verwachten als gevolg van schaal- en efficiencyvoordelen binnen 5 jaar een structurele besparing van 1,2 miljoen euro per jaar. Dat voordeel zullen zij delen. Voorbeelden zijn inkoopvoordelen en ondersteuning bij de salaris- en financiële administratie. Ook gaat Losser gebruik maken van de Enschedese ict-systemen. ‘De bedoeling is dat iedereen deze zomer nog op onze leest werkt’, zegt directeur bedrijfs- en mananagementondersteuning René van Kuilenburg van Enschede.

Door de ambtelijke samenwerking, Losser blijft als gemeente autonoom, is er volgens hem sprake van een inverdieneffect van vijftien arbeidsplaatsen. Door de schaalgrootte kunnen zaken namelijk efficiënter worden georganiseerd. Misschien is het beoogde financiële voordeel zelfs groter. ‘Maar we hebben op voorhand niet alles stuk gerekend in businesscases, het bekende gezelschapsspel van consultants’, zegt Van Kuilenburg. Hij sluit niet uit dat er op meer onderdelen samengewerkt gaat worden met Losser. Concreet noemt hij de regionale uitvoeringsdiensten en de zogeheten werkpleinen. Dat laatste zou betekenen dat ook Oldenzaal betrokken raakt, omdat Losser op dat vlak al met die buurgemeente optrekt.

Enschede staat positief tegenover het uiteindelijk op een grotere, regionale schaal samenwerken van gemeenten. ‘Daarbij kijken we niet alleen naar samenwerkingsverbanden met andere gemeenten, maar zeker ook naar onze partners in de stad’, zo meldt het dagelijks bestuur van de stad in de meest recente begroting. Deze samenwerkingen vertalen zich in shared service centra zoals het Gemeentelijk Belastingkantoor Twente, de ict- voorzieningen voor de Stadsbank Oost Nederland en mogelijk de regio en Borne. ‘Zo lang het maar stapsgewijs gaat, want aan een big bang kleven procesmatig te veel nadelen’, aldus Van Kuilenburg.

‘Wat de ideale schaal is? Berenschot komt dan uit op gemeenten van 60 duizend tot 80 duizend inwoners. We merken op sommige onderdelen dat het voor een grote gemeente als Enschede, de tiende van het land, niet meevalt om alles zelf te doen’, zegt hij. ‘Een grotere schaal vermindert je kwetsbaarheid, geen eenmansfuncties meer, en je kunt expertise aantrekken. Losser huurde bijvoorbeeld veel ict’ers in. Dat hoeft niet meer.’

Geen ontslag

De overgang van het Losserse personeel vindt gefaseerd plaats. ‘Dat betekent in begin werken in een duale verhouding’, erkent Van Kuilenburg. Werken in Losser, aangestuurd vanuit Enschede. ‘Wij kiezen bewust voor een aanpak van ‘werkende weg’, omdat je dan beter kunt leren’, zegt hij. Eerder al begeleidde hij een soortgelijke operatie in de Drechtsteden. Gemeenten rondom Dordrecht gingen daar een aantal jaren geleden een intensieve ambtelijke samenwerking aan.

Van Kuilenburg denkt dat minister Donner van Binnenlandse Zaken de aanpak van Enschede en (voorlopig) Losser als toonbeeld ziet van hoe de overheid efficiënter en slagvaardiger kan worden georganiseerd. ‘Ik vind dat wie met publiek geld werkt altijd moet nadenken hoe je werk efficiënter organiseert. Dat gaat zeer zeker op voor organisaties waar 80 procent van de uitgaven in loonkosten zit’, zegt hij. ‘We hebben overwogen rijkssubsidie aan te vragen voor onze aanpak, maar hebben daar vanaf gezien omdat het binnenhalen ervan te lang zou duren’, zegt de manager. De energie werd gestoken in een goed sociaal plan. Uitvloeisel daarvan is dat de ambtelijke samenwerking tussen Enschede en Losser niemand de kop kost.

Omdat de samenwerking al langer in het vat zat, heeft Enschede een tijd lang alle vacatures geblokkeerd. ‘Op die manier hebben we in de organisatie ruimte gemaakt om personeel uit Losser een plaats te geven’, zegt hij. Ruiterlijk erkent hij dat niet iedereen stond te juichen bij de gedwongen overgang. Sommige mensen werken al een leven lang bij de gemeente Losser of kozen er ooit bewust voor in een kleinere organisatie te werken. ‘Daar staat wel iets tegenover: ambtenaren uit Losser krijgen meer kansen om zich te ontwikkelen. Losserse ambtenaren die leiding gaven aan een afdeling, hebben die functie moeten opgeven. Maar twee van de drie leidinggevenden hebben in Enschede inmiddels wel een andere leidinggevende baan gekregen. Dat is het voordeel van een grotere organisatie.’