Overheid experimenteert met Mastodon

‘Digitale gemeenschapsgoederen’ is een nogal ambtelijke term voor digitale infrastructuur waarvan het eigenaarschap niet in handen is van commerciële spelers. Het stimuleren van het gebruik van digitale gemeenschapsgoederen vormt een belangrijk onderdeel van de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren van demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Dat krijgt steeds meer concreet vorm.

Digital commons

Vraag aan een willekeurige voorbijganger: ‘Wat zijn digitale gemeenschapsgoederen?’ en de kans is groot dat hij of zij je het antwoord schuldig moet blijven. Maar ook in een gemeente- of provinciehuis zal menig ambtenaar met de mond vol tanden staan. De Engelse benaming, digital commons, doet al meer belletjes rinkelen, in ieder geval onder diegenen die zich bezighouden met digitalisering. Het gaat om digitale zaken met een gedeeld eigendom en een specifieke beheers- en onderhoudsstructuur, aldus de demissionair staatssecretaris digitalisering in een kamerbrief. Klinkt nog steeds vaag? Denk aan open source software en hardware, open data, maar ook open onderwijsmateriaal en open standaarden.

Digitale spoelkeuken

Begin juli presenteerde Van Huffelen een aantal beleidsinitiatieven om het gebruik van digitale gemeenschapsgoederen te bevorderen. Daarmee gaf ze invulling aan een motie uit november 2022 van de kamerleden Koekkoek (Volt) en Kathmann (PvdA). Zij vroegen om deelname van alle departementen aan PublicSpaces, een coalitie van publieke organisaties die zich inzet voor de ontwikkeling van een digitaal ecosysteem gebaseerd op publieke waarden. Deelnemers doorlopen de digitale spoelkeuken, waarmee ze kunnen beoordelen hoe hun digitale tools scoren op verschillende waarden, zoals transparantie en privacy. Een tweede versie is net gepubliceerd. De bedoeling is dat ze slecht scorende tools op den duur afserveren.

In het begin van 2023 vond een bijeenkomst van PublicSpaces plaats om hierover met alle ministeries van gedachten te wisselen. Voor zover bekend heeft dat nog geen concrete vervolgstappen opgeleverd. De gemeente Amsterdam is wel aangesloten bij Public Spaces. Een deel van de coalitie gaat nog een stap verder en diende onlangs een voorstel in om 2030 helemaal digitaal onafhankelijk te worden.

Publieke sociale media

Zo ver gaat de landelijke overheid voorlopig niet. Wel investeert Van Huffelen in twee publieke tegenhangers van sociale netwerken. Koekkoek en Kathmann verzochten de regering in dezelfde motie ook om samen met andere Europese lidstaten een coalitie te vormen om de ontwikkeling van een digitaal publiek sociaal medium te versnellen. Daar lijkt ze op deze manier deels gehoor aan te geven.  

Zo is daar PubHubs, een sociaal netwerk in wording, dat bestaat uit allerlei op zichzelf staande hubs, waaraan mensen anoniem kunnen deelnemen nadat hun identiteit is geverifieerd. BZK investeert daarnaast in Polis, een van oorsprong Taiwanees platform om consensus te bereiken onder grote groepen burgers.

Overheidsserver op Mastodon

De overheid is sinds kort ook zelf actief in een digitaal gemeenschapsgoed (echt, verzin een ander woord). Het gaat om een pilot met een eigen server op Mastodon, een decentraal sociaal medium. Door de eigen Mastodon-omgeving is de overheid niet afhankelijk van commerciële partijen en de steeds veranderende regels van hun platformen. Een situatie waarin de nooddiensten inwoners op de hoogte houden via het instabiele Twitter, kan daarmee in de toekomst worden voorkomen.

De eerste deelnemers aan de overheidsomgeving op Mastodon zijn BZK, de Belastingdienst en Forum Standaardisatie. En ook Alexandra van Huffelen zelf is er te vinden. Vooralsnog is het er rustig, maar dat weerhield eerder Amsterdam er ook niet van om een eigen server in de lucht te houden. Je moet wat over hebben voor je digitale gemeenschapsgoederen, per slot van rekening.