Kiezers eensgezind over gezichtsherkenning
65 procent van de Nederlanders is voor de inzet van gezichtsherkenning tegen zware criminaliteit.
Afgaand op het Kieskompas vinden Nederlandse kiezers de inzet van gezichtsherkenning gerechtvaardigd bij de bestrijding van zware criminaliteit. Demissionair minister Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius zou de technologie het liefst ook inzetten in voetbalstadions, maar daar is geen wettelijke grondslag voor.
Eensgezindheid
‘Camera’s met gezichtsherkenning mogen worden gebruikt om zware criminaliteit op te sporen.’ Zo luidt de stelling in het Kieskompas, de stemhulp voor de Europese Verkiezingen van donderdag 6 juni. 65 procent van de 75.000 mensen die de stemwijzer tot vorige week maandag hadden ingevuld, is het ermee eens. Dat meldt Trouw, partner van Kieskompas. Het is één van de voorbeelden van opvallende eensgezindheid over Europa uit de analyse van de krant.
Voorstander van de stelling zijn PVV, VVD, CDA, ChristenUnie, D66 en JA21. BBB en SGP staan er neutraal tegenover. 50Plus, NSC, GroenLinks-PvdA, PvdD, SP, Volt en FVD zijn tegen de stelling.
Voetbalstadions
Onder de voorstanders van gezichtsherkenning is demissionair minister Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius. In een debat over voetbal en veiligheid kreeg ze vragen over de inzet van realtime gezichtsherkenning in voetbalstadions. Ze noemt het een gemiste kans dat de inzet van slimme technologieën in voetbalstadions niet mag vanwege de AVG, meldt de website security.nl. ‘Ik denk dat we daar een hele grote slag hadden kunnen slaan, maar dat gaat dus niet. We kunnen wel gebruikmaken van slimme camera's, maar die mogen dan niet gebruikmaken van gezichtsherkenning.’
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vroeg de landsadvocaat in 2021 om een advies over de inzet van slimme technologieën in voetbalstadions om discriminatie en racisme tegen te gaan. Volgens de landsadvocaat is het verboden om bijzondere persoonsgegevens (zoals biometrische gegevens) te verwerken zonder wettelijke ‘doorbrekingsgrond’. Dat is bijvoorbeeld dat iemand zelf uitdrukkelijk toestemming geeft voor het openbaar maken van de bijzondere persoonsgegevens, of ze zelf openbaar maakt.
Voetbalclub NEC maakt al gebruik van biometrische gegevens. Supporters kunnen via een app hun paspoort en een gezichtsscan uploaden. Die gegevens worden gekoppeld aan de streepjecode op de seizoenskaart. Vervolgens komen ze het stadion in door een korte blik op de toegangspoortjes te werpen. Volgens de club wordt aan alle privacywetgeving voldaan.
Uitzonderingen op verbod in AI Act
In de AI Act, die onlangs werd aangenomen en die in 2025 in werking treedt, is het gebruik van realtime gezichtsherkenning en andere vormen van remote biometric identification (RBI) voor rechtshandhaving in de publieke ruimte verboden, maar de lidstaten hebben een aantal uitzonderingen weten te bedingen. Zo mag realtime gezichtsherkenningssoftware worden ingezet bij een zoektocht naar vermiste of ontvoerde personen en naar mensen die het slachtoffer zijn van mensenhandel of seksueel misbruik. Het is ook toegestaan om een voorzienbare terroristische aanval te voorkomen, of een specifieke, zware en (levens)bedreigende aanval.
Ten slotte mag het worden gebruikt om verdachten van serieuze misdaden te herkennen. Dat gaat dan onder meer om moord, verkrachting, gewapende overval, drugshandel. Niet om supportersgeweld dus, maar wel om de zware criminaliteit waar het Kieskompas waarschijnlijk op doelt.
RBI met behulp van kunstmatige intelligentie mag alleen worden ingezet in de bovenstaande gevallen als het niet-gebruik zou leiden tot serieus letsel. Toch maken burgerrechtenorganisaties zich zorgen over deze passages in de AI Act. Zij vrezen dat de Europese wet zal worden misbruikt om steeds meer vormen van surveillance in te voeren.
Dit is natuurlijk ook een “sturende” vraag en die maakt gelijk duidelijk dat een beetje context vanuit het journaille wel op zijn plaats zou zijn. Een heel klein percentage van de 75000 ondervraagden zou er nog positief over zijn als ze weten hoe de overheid met haar burgers omgaat. Dus ook in de vraagstelling van een enquête zou die context broodnodig zijn.
Waarom dan zo expliciet tegen de uitbreiding van het mandaat? Omdat het mandaat er is voor een hele goede reden, het gebruik is vastgelegd en alle lidstaten waren het erover eens. Hoe betrouwbaar de overheid is wordt hier pijnlijk duidelijk. We willen meer dan is toegestaan is het verhaal van Minister Yeşilgöz en waarom dan? Heeft het beperken van de burgerlijke vrijheden tot op dit moment niet geleid tot de gewenste resultaten?
Nee, waarom zou een verdere beperking dan wel iets gaan opleveren het werkt toch niet? Ja, als het doet wat de bedoeling was waarom dan verder uitbreiden het werkt toch goed?
Als de overheid zo’n voorstander is van het ongebreideld gebruik van camera’s geef dan zelf het goede voorbeeld. Zet al die camera’s eens neer bij alle departementen, bij alle vormen van bestuur, in elk kantoor, in elke vergaderzaal zonder beperkingen en eens kijken hoe fijn ze dat zelf vinden.
Met al die parlementaire enquêtes die te pas en te onpas worden gehouden is het pijnlijk duidelijk geworden dat het vooral de overheid (alle vormen ervan) gecontroleerd dient te worden. De politiek doet het namelijk niet dus camera toezicht zou wel eens een passende oplossing kunnen zijn.