De spreidingswet vraagt om lef van bestuurders

De spreidingswet is het antwoord van het kabinet op het gebrek aan voldoende opvangplekken voor asielzoekers. Uiterlijk 1 november 2024 moet elke provincie aangeven welke gemeenten hoeveel plekken gaan realiseren. Er is lef nodig om tot een oplossing te komen. Voldoende asielopvang lijkt alleen mogelijk als gemeentebestuurders keuzes durven te maken.

De puzzel om voldoende asielopvang te realiseren wordt de komende maanden gelegd op de provinciale regietafel (PRT). Gemeenten kunnen de provinciale taakstelling onderling verdelen. Daarbij hoeft niet iedere gemeente evenredig bij te dragen aan de asielopvang.

Het kan dus voorkomen dat gemeente A voldoet aan de spreidingswet, zonder asielopvang te organiseren. In de praktijk zullen de buurgemeenten dat alleen accepteren als gemeente A in het bredere vraagstuk extra bijdraagt.

Aan de PRT wordt namelijk ook de taakstelling voor opvangplekken voor Oekraïners en de taakstelling voor het huisvesten van (minderjarige) statushouders besproken. De VNG roept gemeentebestuurders op om naar de totale vraag naar opvangplekken en huisvesting te kijken. Wanneer de ene gemeente meer Oekraïners opvangt, kan de andere gemeente meer asielzoekers opvangen. Gemeenten moeten met elkaar in gesprek over een eerlijke en haalbare verdeling.

Spreidingswet faciliteert in oplossing

Uiteindelijk brengt dat een oplossing voor de tekorten dichterbij. Het is nou eenmaal gemakkelijker om goede voorzieningen te organiseren voor één grote(re) doelgroep, dan voor meerdere kleine doelgroepen. Dat biedt zeker voor kleine gemeenten de kans om bij te dragen aan de oplossing, zonder dat zij in de uitvoering ervan worden overvraagd door een diversiteit aan taken.

Het vraagt wel om lef van gemeentebestuurders. Opvang en huisvesting van statushouders zijn politiek gevoelige onderwerpen. Durf je als gemeentebestuurder op één onderdeel extra te investeren? Hoewel dat in theorie goed uit te leggen is, kan het leiden tot maatschappelijke weerstand. Vooral bij inwoners die (extra) nieuwe buren krijgen.

Juridische werkelijkheid

Ook sluit de juridische werkelijkheid nog niet aan bij de praktische vraag die de komende maanden voor ligt. Waar bij de spreidingswet een provinciale taakstelling geldt, is de taakstelling op de andere onderdelen gemeentelijk. Het is (nog) onduidelijk wat de consequenties zijn wanneer je wel extra bijdraagt aan de provinciale taakstelling, maar daardoor je gemeentelijke taakstelling niet haalt. Het vraagt om lef om dit risico als gemeentebestuurder te aanvaarden.

Ik ben benieuwd hoe gemeentebestuurders de komende maanden aan de slag gaan met de vragen die op tafel liggen. Het is goed om de opties, de risico’s en de consequenties te kennen. Het is nog beter om het lef te vinden om een keuze te maken.