Weinig licht in het duister

Inktzwart boek over ambtenarij in WO II

De week na het vertrek van de regering mei 1940 blijken de secretarissen-generaal al bereid tot een ‘loyalster Zusammennarbeit mit den Deutschen Besatzungsbehörden’. Binnen enkele maanden tekenen vrijwel alle ambtenaren de Ariërverklaring, tot en met de Hoge Raad toe en verliezen Joodse ambtenaren eerst hun rechten en daarna hun baan. Zelfs de leden van de Hoge Raad stemmen 12 mei in voor deelname hieraan, nota bene een Raad die een Joodse President kent. De protesten in onder meer academische kringen zijn krachtig maar schaars.

De leiding van onder meer de Amsterdamse bevolkingsboekhouding werkt voortvarend mee met de registratie van Joodse burgers. Gemeenten verwerven onroerend goed en economische eigendommen van Joodse inwoners tegen vaak sterk verlaagde of zelfs spotprijzen. De Nederlandse politie spoort systematisch Joodse inwoners op om hem op transport te zetten, verzet van enkelen ten spijt.

De Nederlandse Spoorwegen organiseren het vervoer vanuit het hele land naar Westerbork. Kamp Westerbork wordt door de regering in gebruik genomen voor de opvang van Joodse vluchtelingen uit het buitenland, die daar verblijven op kosten van de Nederlandse- Joodse gemeenschap. De uitbreiding van het kamp en wordt betaald uit Joodse tegoeden van de Liro bank. De regering in Londen doet niets, weinig of in ieder geval te weinig om op te komen voor de belangen van de Joodse Nederlanders. De hele Trias Politica zakt door het ijs.

Na de oorlog is er lange tijd geen of nauwelijks sprake van rechtsherstel, integendeel. De weinige teruggekeerden blijven berooid achter en hen rest een lange weg tot rechtsherstel, compensatie, eerherstel of excuses, zo die er komen. Hoewel daarin enige vorderingen zijn gemaakt in de laatste decennia, laat Bakker haarscherp zien dat er nog heel veel niet is recht gezet, nu 75 jaar na de bevrijding van Nederland. ‘Boekhouder van de Holocaust’ is daarmee met ruim 700 blz. een inktzwart boek geworden, de weinige lichtpuntjes kunnen dat niet verhelen, maar het is een verhaal dat systematisch verteld en bekend moet worden.

De Holocaust is een zwart hoofdstuk in onze geschiedenis waarin de Nederlandse ambtenarij een alles behalve verheffende rol heeft gespeeld in het beperken, bestrijden of verijdelen van deze machinerie van de waanzin tegen de mensheid.

Citaat uit het boek: ‘Joodse burgers die uit de kampen of onderduik waren teruggekeerd, kregen boetes voor niet betaalde erfpachtcanon over de oorlogsjaren’.

Boekhouders van de holocaust. Nederlandse ambtenaren en de collaboratie. Rob Bakker Uitgeverij Verbum 2020 29,50 euro