‘Overheid moet oudere ambtenaar niet ontzien’

Binnen een vitale overheid die blijft opleiden, is de mobiliteit groot. Maar de overheid is er niet zo goed in om de duurzame inzetbaarheid van zijn werknemers te vergroten, zegt bijzonder hoogleraar Tinka van Vuuren.

Waarvoor is vandaag de dag géén app? Deze was er nog niet, maar gaat er als het aan het Sociaal Fonds voor de Kennissector ligt wel komen: de me@work-app. ‘We zijn hem nog aan het ontwikkelen, maar het motto van de app moet worden: van registreren naar regisseren. Bepaal je eigen ontwikkeling’, zegt bijzonder hoogleraar vitaliteitsmanagement aan de Open Universiteit en consultant Tinka van Vuuren.

Selfies
‘Mensen kunnen met deze app nadenken over wat ze willen. Wat zijn mijn sterke punten, mijn zwakke. Wat moet ik verbeteren? Je schrijft het op en bedenkt wat je ervoor moet doen. Je neemt daarvan foto’s en selfies. Een opleiding, een congres, meelopen met een collega. Dat zet je in een ontwikkelingslijn die je kunt delen, ook met je leidinggevende. We beginnen nu met een pilot op universiteiten en wellicht dat ambtenaren die iets met hun carrière willen er straks ook gebruik van maken.’

Maar wat wíllen ambtenaren met hun carrière? Uit onderzoek blijkt: bij de club blijven. Lucas Lombaers, directeur arbeidszaken publieke sector van het ministerie van Binnenlandse Zaken, zegt in ‘Werken in de Publieke Sector 2015’ dat de ‘externe arbeidsmobiliteit nu laag is. Te laag.’ Na hun 35ste stoppen ambtenaren wel zo’n beetje met zoeken naar een andere baan. Een jaar eerder had Lombaers de mobiliteitscijfers in Binnenlands Bestuur reeds ‘alarmerend’ genoemd.

Weinig wisselingen
Binnen de functie of de organisatie wordt te weinig gewisseld, aldus minister Blok (Rijksdienst). ‘Dat levert risico’s op voor de tevredenheid van medewerkers over hun baan, de aantrekkelijkheid van de overheid als werkgever en de kwaliteit van de dienstverlening.’ Het probleem is volgens Van Vuuren niet dat ambtenaren weinig overstappen, maar dat de overheid (van rijk tot gemeenten) weinig onderneemt om in eigen gelederen de troepen vitaal te houden. Onverstandig, omdat het mes aan twee kanten snijdt. ‘Vitaliteit is mobiliteit’, vindt de hoogleraar en Loyalis-adviseur.

Nuttig en nodig, want was het aandeel 55-plussers in 2004 in het openbaar bestuur nog 15 procent, tien jaar later was dat al verdubbeld tot 30 procent. En deze trend zet door. ‘De overheid is onovertroffen kampioen vergrijzing’, aldus Van Vuuren. 60 procent van de gemeenteambtenaren is ouder dan 45 jaar. Dat zou geen probleem zijn, meent Van Vuuren, als de overheid meer zou ondernemen om ambtenaren te motiveren langer productief door te werken. ‘Maar de overheid is er niet zo sterk in om de duurzame inzetbaarheid van zijn werknemers te vergroten. Ze zou tegemoet moeten komen aan de behoeften en wensen van de oudere en jongere werknemers.’

Trots zijn
Van Vuuren geeft de komende weken namens inkomensverzekeraar Loyalis zes workshops voor het onderwijs en de overheidssector over de 55+ werknemer. Haar boodschap? ‘Zet oudere ambtenaren niet in de luwte, maar zorg voor actie. Vitaliseren werkt beter dan ontzien om ambtenaren productief, gezond en gemotiveerd te houden. Mensen krijgen meer motivatie als hun draagkracht wordt versterkt en hun competenties en gezondheid toenemen. Iedereen wil toch trots zijn op wat hij of zij doet?’

Volgens Van Vuuren nemen werknemers nu een afwachtende houding aan. ‘Dat is niet zo gek, omdat de filosofie bij de overheid toch is: kan ik niet van die oudere werknemers af? Wat heb ik er nog aan?’

Van Vuuren zal HRM-medewerkers tijdens haar workshops vertellen dat ze moeten ‘faciliteren en informeren en de cultuur zo moeten inrichten dat mensen zich mogen, moeten en kunnen ontwikkelen.’ Zeker, de oudere ambtenaar, maar ook de jongere ambtenaren. ‘Want een twintiger die nu binnenkomt, blijft misschien wel vijftig jaar ambtenaar.’

Ontziemaatregelen funest
Weinig werkgevers binnen de overheid vinden het belangrijk dat oudere werknemers doorwerken, stelt Van Vuuren. ‘Wat ze doen is: ze nemen maatregelen om die oudere werknemers te ontzien! We noemen dat ontziemaatregelen, zoals het geven van lichtere taken en minder uren werken.
Die maatregelen worden onbetaalbaar en zijn niet meer van deze tijd.’

Bovendien leveren ouderen volgens haar hierdoor minder werk en worden daardoor nog minder geliefd. ‘Ontziemaatregelen zijn gericht op het minder belasten van mensen, terwijl de draagkracht van werknemers juist moet worden vergroot door scholing, mobiliteit en gezondheidsbevordering. Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden, zei ik bij de aanvaarding van mijn hoogleraarschap.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week. (inlog)