Aantal specialistische beleidsfuncties daalt

Onderzoeksplatform Investico, De Groene Amsterdammer en de Utrecht Data School onderzochten 130 duizend overheidsvacatures. Ze concluderen dat het aantal overheidsvacatures sterk toeneemt en dat inhoudelijke kennis steeds minder vaak geldt als harde eis. Politieke sensitiviteit blijkt een veelgevraagde competentie.

Verzesvoudiging

Zocht de rijksoverheid in 2015 nog naar 5407 nieuwe ambtenaren, in 2022 is dat aantal gestegen naar 33.139. Voor het onderzoek verstrekte het ministerie van Binnenlandse Zaken alle interne en externe overheidsvacatures van 2015 tot en met 2022, van schoonmaker tot directeur. Het gaat om vacatures van alle ministeries minus Defensie, en van alle uitvoeringsorganisaties minus de zelfstandige bestuursorganen. Bij de Belastingdienst is de vraag naar nieuwe medewerkers het grootst. Over de hele linie heeft de overheid moeite met het vinden van ict'ers. 

Minder specialisten

Het onderzoek richt zich specifiek op de verhouding tussen de werving van generalisten versus de werving van specialisten. In het coalitieakkoord staat namelijk dat inhoudelijke kennis weer moet worden verankerd op ministeries, na decennia van het werven van generalistische procesmanagers. In de praktijk is daar nog niet veel van te merken Het aandeel vacatures voor beleidsambtenaren op ministeries waarin harde eisen worden gesteld aan inhoudelijke kennis of ervaring, daalt sterk, blijkt uit de data-analyse. In 2015 ging het nog om 29 procent van de vacatures, in 2022 om 11 procent. Alleen op het ministerie van Landbouw nam de vraag naar (stikstof)specialisten toe.

Juristen apart 

Om tot deze conclusie te komen, onderzocht het onderzoeksteam meer dan 7000 vacatures voor beleidsmedewerkers. De eerste 500 vacatures werden handmatig gelabeld als ‘generalist’, ‘specialist’ of ‘jurist’. Een vacature kreeg het label ‘specialist’ als er sprake was van minimaal één harde inhoudelijk functie-eis. Twee computermodellen werden getraind om de overige vacatures in de juiste categorie te plaatsen. 

Dat juristen hun eigen label kregen en niet werden onderverdeeld onder de 'generalisten' dan wel 'specialisten', komt omdat de vraag naar juristen binnen de overheid erg groot is, verduidelijkt één van de onderzoekers desgevraagd. Het aantal vacatures voor mensen met deze inhoudelijke expertise zou de rest van de resultaten vertekenen. Daarbij vinden de onderzoekers het interessant om te benadrukken dat juist de behoefte aan juridische kennis bij de overheid zo groot is.

Politieke sensitiviteit

Het onderzoek richt zich ook op de Haagse neiging om loyaliteit aan de positie van de minister voorop te stellen. ‘Je weet hoe de ambtelijke molens draaien’ staat er dan bijvoorbeeld in een vacature. Volgens het data-onderzoek is politieke sensitiviteit een veelvoorkomende functie-eis in overheidsvacatures, die terugkomt in talloze variaties, zoals ‘bestuurlijk sensitief’, een ‘politieke antenne’ of 'ervaring met het politieke spel’. Maar liefst 40 procent van de vacatures bevat een variatie van politieke sensitiviteit als eis. Dat percentage blijft door de jaren heen stabiel, schrijven de onderzoekers.