Steun voor boventallige ambtenaar

Gemeenten mogen overtollige ambtenaren niet lichtzinnig over de schutting gooien met het risico dat zij een WW-uitkering en wachtgeld mislopen. Dat bepaalde de rechtbank eind januari in een zaak die arbeidsbemiddelaar Het Publieke Domein aanspande tegen de gemeente Utrecht. Die trekt de lopende aanbesteding in en formuleert een nieuwe opdracht. ‘Geen WW of wachtgeld ontvangen gaat de meeste gemeenten te ver.’

Geen WW-verplichting

‘Dit was een trucje om wachtgeld af te wentelen op de WW. Gemeenten moeten het eigen risico voor een medewerker zelf betalen, maar als je hen 26 weken als werknemer laat werken, kan het op de WW-kas en is er geen wachtgeldverplichting meer. Dat is een stuk goedkoper’, aldus Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft het over een constructie die gemeenten toepassen om ambtenaren die ‘overtollig’ zijn binnen de gemeente naar nieuw werk te leiden. Een arbeidsmobiliteitsbureau neemt hen tijdelijk als werknemer in dienst om ze te begeleiden naar duurzaam werk. Lukt dat niet, dan valt de ambtenaar terug in een WW-uitkering. De gemeente betaalt de arbeidsbemiddelaar, maar bij geen succes hoeft de gemeente niet aan WW-verplichtingen te voldoen. Die worden betaald uit WW-premies die werkgevers afdragen aan de overheid.

Gemeente voordeliger uit

De gemeente Utrecht kondigde half augustus 2018 een openbare aanbestedingsprocedure aan voor inkoop van arbeidsmobiliteitsdiensten. ‘Overtollige ambtenaren’ zouden tijdelijk bij de dienstverlenende bureaus in dienst komen om ze te begeleiden naar een duurzaam nieuw dienstverband. De duur van dit mobiliteitstraject is zes tot achttien maanden. De gemeente betaalt in die periode het salaris van de medewerker. De dienstverlener mag de gemeente een op de loonsom gebaseerde fee in rekening brengen en krijgt een eenmalig bedrag van maximaal 5.000 euro voor de begeleiding. De gemeente kwam niet tegemoet aan bezwaren van arbeidsbemiddelaar Het Publieke Domein (HPD). Die besluit daarop van inschrijving af te zien en spant een kort geding aan om de gemeente Utrecht zover te krijgen de procedure in te trekken of door rectificatie in lijn te brengen met het aanbestedingsrecht. De gemeente was niet alleen voordeliger uit door korte tijd via het arbeidsmobiliteitsbedrijf loon door te betalen, maar mogelijk had de voormalig ambtenaar niet eens recht op een WW-uitkering. Werk zoeken is immers geen productieve arbeid.

Medewerker de dupe

De rechter stelde vast dat als het bureau volgens het UWV niet aan de eis voldoet, de medewerker de dupe is en dat de gemeente onvoldoende aantoont dat zij met deze constructie aan het proportionaliteitsbeginsel voldoet. Uit de aanbestedingsstukken blijkt niet dat een inschrijver niet aansprakelijk is voor het mislopen van een WW-uitkering door oud-medewerkers van de gemeente Utrecht en er dus ook nooit financieel voor op zou hoeven draaien. De gemeente moet de aanbesteding rectificeren en de opdracht aanpassen. Directeur Rennie Hooi van HPD concludeerde dat risico’s van deze constructies niet op medewerkers mogen worden afgewenteld. ‘De opmars naar een maatschappelijk debat?’

WW-aspect geen eis meer
De gemeente Utrecht besloot na de uitspraak de lopende aanbesteding in te trekken en een nieuwe opdracht te formuleren. ‘In de nieuwe aanbesteding nemen we de punten van de rechter mee’, aldus een woordvoerder. Wijzigingen zijn onder meer dat het ‘klikgesprek’ tussen medewerker en inschrijver niet langer doorslaggevende factor is om met een inschrijver in zee te gaan. ‘De vraag naar loonvormend arbeid blijft staan, maar het WW-aspect is hierin geen eis. Dat bepaalt het UWV namelijk.’ Verder benadrukt de gemeente Utrecht te hechten aan transparantie voor inschrijvers en goed werkgeverschap. ‘We vinden het heel belangrijk dat medewerkers die vrijwillig een procedure als deze ingaan goed begeleid worden.’

Publiciteitsstunt

Volgens partner Walter Gouw van arbeidsmobiliteitsbureau ABGL blijft het maatschappelijk belang geheel buiten beeld door arbeidsmobiliteit onnodig juridisch te maken. Hij ziet de rechtszaak vooral als ‘een hele slimme, maar zeker ook verwerpelijke publiciteitsstunt’ van HPD. De uitspraak zal dan ook geen gevolgen hebben, denkt hij. ‘Het mobiliteitsdienstverband is en blijft een uitstekende oplossing voor een personeelsvraagstuk dat leidt tot een win-win-winsituatie: wij slagen erin de ambtenaren arbeid te laten verrichten en succesvol uit te laten stromen.’

Niet fatsoenlijk

Gemeenten hanteren dit soort constructies niet per se met slechte bedoelingen, aldus hoogleraar arbeidsrecht Verhulp, want boventallige ambtenaren krijgen een mogelijkheid op ander werk. ‘Maar als ze uit dienst gaan en niet in de WW komen, gaat die opzet niet door. Je haalt iemand over, die vindt geen werk, zijn contract loopt af en hij ontvangt geen WW of wachtgeld. Die consequentie gaat de meeste gemeenten te ver.’ Het lastige is dat gemeenten ook hiervoor kiezen, omdat ze zuinig willen omgaan met publiek geld. Waarom veel geld uitkeren aan WW, terwijl het ook anders kan? ‘Maar het is niet fatsoenlijk. Je maakt als gemeenten afspraken met vakbonden en het is dan niet aardig om deze ambtenaren in een andere situatie te duwen. Dan moet je die afspraken ook niet maken.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 9 van deze week.