Pensionado’s aan de slag als ambtenaar

Geen nieuw personeel kunnen vinden op de arbeidsmarkt? Lopik breidde het zoekgebied uit naar mensen die die markt al hadden verlaten: gepensioneerden. Intussen heeft de gemeente er al negen binnengehengeld. De oudste is 78.

Gemeentesecretaris Femmy Jonker kreeg er nog net geen punthoofd van, maar de opmerkingen van ambtenaren in Lopik over het vele werk waarvoor geen tijd was en dat dus maar bleef liggen, hoorde ze net iets te vaak op de werkvloer. En niet alleen zij, ook inwoners die een (ver) bouwvergunning aanvroegen, kregen vorig jaar rond deze tijd de boodschap van het dagelijks bestuur van de gemeente dat ze vanwege personeelsgebrek een jaar of langer op een beslissing moesten wachten. 

Dat wil zeggen, als het bouwplan niet in het bestemmingsplan paste. ‘We hebben niet genoeg personeel om met deze onderwerpen aan de slag te gaan, ondanks inspanningen om meer medewerkers aan te nemen’, aldus het college van burgemeester en wethouders vorig jaar. 

Op meer domeinen liep het de medewerkers aan het Raadhuisplein in Lopik over de schoenen. Zij die zich opeens moesten bezighouden met de opvang van vluchtelingen bijvoorbeeld, of de collega openbare orde en veiligheid die ‘maar even’ een plan tegen ondermijning moest opstellen. ‘Dat doe je er dus allemaal niet ‘maar even’ bij, zegt ook wethouder Jan Vente. De vraag die steeds nadrukkelijker op tafel kwam te liggen was dus: hoe aan meer capaciteit te komen? 

Omdat bijna alles al was geprobeerd, kwam tijdens een ambtelijke brainstormsessie iemand met het voorstel eens te gaan vissen in een vijver waar niet iedere werkgever zijn hengel al had uitstaan: die van de gepensioneerden. Daar zouden weleens mensen tussen kunnen zitten die best nog een klus wilden doen. Die aanname bleek zo verkeerd nog niet: liefst 45 enthousiaste reacties ontving de gemeente uit die hoek. Uit de categorie zij-instromers, die ook werden aangeschreven, kwamen er zelfs nog een paar meer. ‘Alles en iedereen bij elkaar opgeteld, was de oogst bijna zo groot als ons hele personeelsbestand’, aldus Jonker. 

Spirit 

Rob Gligoor was een van de eersten, zo niet dé eerste, die reageerde. De 73-jarige oud-ambtenaar had na zijn pensionering al wat betaalde klusjes gedaan, ‘want ik heb te veel energie’, zegt hij op het terras van het Van der Valkhotel in Breukelen. Hij sport een paar keer per week en speelt in twee Utrechtse rockbands. ‘Werkelijk, ik drum me suf.’ 

Vrijwel direct na zijn reactie op de advertentie hing de gemeente Lopik aan de lijn. Of hij meteen maar wilde komen. Niet veel later, na een goed gesprek met gemeentesecretaris Jonker – ‘zij durft echt wat’ – was Gligoor aangenomen om het project gepensioneerden te trekken. 

Nou kun je Rob Gligoor ook om een boodschap sturen. Hij was onder andere plaatsvervangend hoofd voorlichting in de gemeente Utrecht, hoofd communicatie in Haarlem, iets soortgelijks bij Rijkswaterstaat directie Noord-Holland en runde als zelfstandig adviseur een eigen bureau, gericht op citymarketing. ‘Ik ben een jobhopper. Als ik ergens kom, zet ik er flink mijn tanden in. Maar na zo’n vijf jaar houd ik het meestal voor gezien, en is het tijd voor iets nieuws’, zegt hij.

Dit keer werd het dus Lopik, temeer omdat het seniorenproject er een is naar zijn hart. Gligoor: ‘Er lopen zó veel mensen rond die, net als ik, na hun pensioen iets willen doen. Geen 40 uur, maar wel twee of drie dagen in de week. En dan niet alleen van die baantjes aan de onderkant van de arbeidsmarkt als vakkenvuller, pakketbezorger of chauffeur. Dat laatste heb ik overigens ook een tijdje gedaan: auto’s van de ene naar de andere plek brengen. Niks mis mee, maar waarom zijn er zo weinig werkgevers als de gemeente Lopik die baantjes op academisch niveau aanbieden voor gepensioneerden? Velen van ons hebben de kennis, de ervaring en niet te vergeten de spirit.’ 

Eeuwig zonde toch om die thuis te laten zitten, met als hoofdactiviteit van de dag misschien het lezen van de krant. Op de speeddates die Gligoor samen met Lopik organiseerde met de tientallen senioren- kandidaten, was een sprankelende motivatie een van de belangrijkste pre’s. ‘We keken er niet zozeer naar op welke functie iemand zou passen, maar of de wil en de   bereidheid aanwezig was “iets” te gaan doen en of iemand wel past bij Lopik, met onze “polderwijsheid” en mentaliteit van aanpakken’, zegt Femmy Jonker. Maar met alleen ‘het moet wel leuk zijn’ kwam je niet door de ballotage. ‘Soms is er ook corvee. Dat hoort erbij. Klussen genoeg die gedaan moeten worden.’ 

AOW-afdracht 

Het resultaat van die kennismakingen: met 38 personen met wie een ‘klik’ was, werden nadere oriënterende gesprekken gepland. Pas in tweede instantie gingen ze kijken of er in die berg klussen een zat die bij de kandidaat paste. ‘Aangepaste confectie’ noemt Gligoor dat. Zo is iemand die jarenlang archeologie als hobby had, ondergebracht op de afdeling economische zaken om te zien of Lopik toeristisch beter op de kaart is te zetten. Een andere kandidaat kwam uit de hoek van de kantoorinrichting. ‘Ideaal’, zegt Jonker, ‘want het meubilair hier in het gemeentehuis was nodig aan vervanging toe. Maar ja, dat kwam er telkens maar niet van. Want wie moest dat erbij doen? Voor 16 uur in de week is hij aan de slag gegaan.’ 

Weer een andere kandidaat werkte eerder op het bestuurssecretariaat bij een andere gemeente. Zij was net gestopt, maar had nog zoveel energie dat ze nog wel wat leuks wilde doen. Dat bleek voor veel mensen een motivatie: iets leuks doen, ervaring willen delen, weer ergens bij horen. Jonker: ‘Dat is winst voor hen, en het betaalt ook nog goed.’ De senioren krijgen een reëel salaris, waarbij het extra gunstig is dat ze geen AOW-afdracht hoeven te betalen. Daardoor blijft er dus netto meer over. 

En winst voor Lopik is er ook. ‘Bij ons verlicht het de werkdruk’, zegt Jonker. Negen gepensioneerden – waarvan er een 78 is – zijn inmiddels aan de slag in de organisatie. Een overweldigend succes, zo meldde de gemeente eerder al. Wat overigens niet wil zeggen dat er geen tegenvallers te noteren vielen. Zo was de hoeveelheid werk onderschat die de matchingsgesprekken met zich meebrachten, en bleek het inwerken van de senioren soms eveneens tijdrovend. 

‘Tijd die veel collega’s niet hebben. Plug and play is er niet bij, zeg maar. En sommigen hebben elke keer weer hulp nodig, met name op digitaal gebied. Dat betekent dat er een groot beroep op de helpdesk wordt gedaan. Dat hebben we misschien onderschat’, klinkt het eufemistisch uit de mond van de ad interim gemeentesecretaris. 

Leuke klussen 

Tja, sommige vaardigheden zijn soms wat roestig, erkent Gligoor. ‘Met name die op digitaal gebied. Daar komt dan wat vaker de oliespuit aan te pas. Thuis handig zijn op je laptop is wat anders dan je weg weten te vinden in de ict-systemen van de organisatie. Maar goed, een helpdesk heet niet voor niets helpdesk: je moet helpen. Door dat te doen, stel je de ander in staat zijn of haar werk goed te doen. Lukt dat, dan heb je een win-winsituatie.’ 

Jonker roemt de rol van Rob Gligoor hierin. ‘Die heeft heel veel goeds gedaan, door aan de helpdesk uit te leggen waar hun hulp nodig is.’ Een andere les die te trekken valt na het eerste jaar van het project is dat er een duidelijk aanspreekpunt moet zijn in de organisatie. Een soort buddy voor de senioren. Dit om ze beter te laten landen. Lang niet alles aan het project was rozengeur en maneschijn. Zo waren er ook effecten bij het zittend personeel die niet op voorhand waren ingeschat. 

‘Bijvoorbeeld het vooroordeel dat de oudjes, zoals ze in het begin werden genoemd, alle leuke klussen inpikten. Dat was natuurlijk niet zo, die klussen lagen er al, maar werden niet opgepakt. Dat heb ik samen met wethouder Vente uitgesproken op de zeepkist’, zegt ze. ‘Beide groepen mengden in het begin ook niet zo goed. Wat ik al zei: ze werden oudjes genoemd. Nu worden ze bij de voornaam genoemd. Zijn het Rob, Grace en Ben.’ 

Hippe advertenties 

Voor Gligoor zit het er even op. Hij gaat een tijdje op reis. In januari meldt hij zich wel weer, denkt hij. Voorlopig is er nog genoeg te doen in Lopik, dat mede om die reden doorgaat met het gepensioneerdenproject. De kandidaten voor wie niet direct passend werk beschikbaar was, zitten in een poule en worden door middel van een nieuwsbrief elke twee weken op de hoogte gehouden van nieuwe klussen. Wat Rob Gligoor betreft blijft het niet bij deze wervingsactie, maar wordt de seniorenmarkt standaard aangeboord. Het is een groeiende groep, in vrijwel elke lokale samenleving is sprake van vergrijzing. 

Zijn idee: de personeelsbezetting van een gemeente een betere afspiegeling laten zijn van de bevolkingssamenstelling. Gligoor: ‘Ik zie het zo voor me dat je als organisatie oud en jong bij elkaar zet. Een kleine gemeente als Lopik zou een ervaren senior kunnen koppelen aan betaalbare jonge juristen uit Utrecht. Dat ze na een paar jaar ervaring te hebben opgedaan en weer vertrekken, moet je voor lief nemen. Ik merk dat jongeren het prettig vinden met ervaren krachten te werken – en dat ouderen het leuk vinden jongeren te inspireren.’ 

‘Weet je wat grappig is? Ik werd laatst benaderd door een jongere die met de vraag kwam of ik misschien werk had voor zijn gepensioneerde vader. Dat was vroeger toch echt omgekeerd! Dan bemoeiden vaders zich met het zoeken van een baan voor hun zoon. Intussen werkt die vader bij zijn dochter op de afdeling.’ 

Waarmee Gligoor maar wil zeggen: de toekomst is zeker niet enkel aan de jonkies, maar ook aan de ouderen. Op de krappe arbeidsmarkt moet je volgens hem, zoals Lopik, creatief zijn. Niet zozeer in pakkende en wervende slogans en hippe advertenties. Iedereen vist immers in dezelfde vijver. In die zin heb je als gemeente 341 concurrenten. Dan heeft het weinig zin om tegen elkaar op te bieden. Maar ondanks dat enorme reservoir aan gepensioneerden, zijn volgens Femmy Jonker niet alle personele problemen in haar gemeente op te lossen door daaruit te putten. ‘Op sommige functies lukt het ons niet mensen te vinden, bijvoorbeeld ruimtelijke ordening. Dat zullen we toch anders moeten oplossen. Waarschijnlijk met externe inhuur.’