'Goed voor jonge ambtenaar is goed voor iedereen'

De vergrijzing bij gemeenten is weliswaar langzaam tot stilstand gekomen, maar bij jonge ambtenaren hangt de vlag nog lang niet uit. Er is veel meer nodig om als overheid een aantrekkelijke werkgever voor de nieuwe garde te zijn. En vooral: te blijven.  ‘Als de overheid niet snel iets doet om een nieuwe generatie ambtenaren te trekken en te behouden dan missen we de boot’, is de overtuiging van de jonge ambtenarenorganisatie Futur.‘Met de aantrekkende arbeidsmarkt leggen we het af tegen het bedrijfsleven en worden overheidsvacatures niet voldoende ingevuld. Getalenteerde jonge professionals die de overheid zo hard nodig heeft, zoeken dan hun heil elders’.

Behoefte aan jong bloed

De overheid steekt als werkgever inderdaad scherp af bij het bedrijfsleven als het gaat om  leeftijd. Volgens de Personeelsmonitor 2016 hebben gemeenten naar verhouding veel meer ouderen (32 procent) in dienst dan landelijke beroepsbevolking (19 procent). Het aandeel jongeren bij gemeenten lag in 2016 met 11 procent veel lager dan in de beroepsbevolking (36 procent). Driekwart van de jonge rijksambtenaren dat er harde afspraken moeten komen over het aannemen van jongeren om de negatieve gevolgen van de vergrijzing tegen te gaan. Vooral in uitvoering en toezicht is de behoefte aan jong bloed groot, blijkt uit het onderzoek ‘De ambtenaar bestaat niet’, gehouden onder 8500 rijksambtenaren. 

Gebeurt niets

En toch is er een lichte kentering te zien. Een héle lichte, dat wel. De afgelopen jaren steeg de gemiddelde leeftijd namelijk gestaag richting de 50. Maar voor het eerst sinds jaren is die leeftijd nu niet gestegen. De gemiddelde leeftijd van de gemeenteambtenaar is nu  48,3 jaar.  Maar Emke Westra van Futur is niet onder de indruk van deze jongste cijfers. ‘Natuurlijk is het goed dat de gemiddelde leeftijd niet is gestegen’, zegt Emke Westra van de jonge ambtenarenvereniging Futur, ‘maar voor de rest is er nog niet zoveel gebeurd om jonge ambtenaren bij de overheid aan te trekken, laat staan te behouden.'

Bondgenootschap generaties

Want met het binnenhalen begint het eigenlijk pas. Zodra de jonge ambtenaar binnen de muren van het gemeentehuis of ministerie zit, is het aan de organisatie om diegene uit te dagen en zich op zijn plek te laten voelen zodat hij niet bij de eerste de beste aanbieding alsnog vertrekt. Volgens Futur ligt de sleutel in het bondgenootschap. ‘Er is tegenwoordig gelukkig veel aandacht voor samenwerken tussen verschillende leeftijden, vertelt Westra. ‘Ik denk ook dat jongeren als geen ander de voordelen zien van het samenwerken tussen generaties. Maar dan moeten organisaties ook het lef hebben om jongeren aan te nemen en een stap vooruit te denken, besteed als werkgever tijd aan het strategisch personeelsmanagement’, bepleit ze. Om de nieuwelingen te behouden is er een andere aanpak dan de huidige nodig.

Beter imago

Verder heeft de overheid wat de jonge ambtenaren betreft nog een flinke taak te vervullen als het gaat om arbeidsmarktcommunicatie, vindt ze. ‘Zet een beter beeld neer van de overheid als werkgever. Het is een feit dat in de overheid alles zit, je kunt van het sociale domein naar de wat hardere sector of je gaat meer richting de advisering. Als je bij een bank werkt, zit je  alleen maar in de financiële sector. Hier heb je alle elementen onder een dak, zegt ze enthousiast, oftewel: de wereld ligt aan je voeten.’

Goed 
En het is precies die bevlogenheid die gemeentesecretaris Nico Versteeg (48) van de gemeente Lelystad waardeert in de jonge aanwas. Vooral in combinatie met een ander perspectief op dagelijkse zaken, kan dat volgens hem heel waardevol zijn voor de organisatie. ‘Beschouw trainees bijvoorbeeld niet alleen maar als extra handjes, maar zet ze juist in op de wat lastiger klussen,’ vindt  Versteeg. ‘Het werkt juist als jongeren je mee verantwoordelijk maakt voor vernieuwing, ze laten vaak ander gedrag zien wat een voorbeeld kan zijn voor anderen. Het is belangrijk ze voldoende kansen en vertrouwen te geven’. De gemeentesecretaris geeft toe: ‘ In dat laatste zijn we niet altijd even goed in als overheid.  Maar als je het niet doet haken ze af en zoeken ze het bedrijfsleven op waar dat vaak wel sneller gaat’.

Goed voor iedereen
Maar dan ben je er nog niet als werkgever. ‘Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat ze niet afstompen’, vindt hij. ‘En dat risico loop je als gemeente wel. Het is toch vaak de bureaucratie waar ze tegenaan lopen. En het vele overleggen en vergaderen’, grinnikt hij, ‘dat ook’. Versteeg pleit er dan ook voor om een situatie te creëren waarbij de jongeling zich niet alleen aanpast aan de nieuwe omgeving, maar ook zeker andersom. ‘Wat goed is voor een jonge ambtenaar, is goed voor iedereen’, stelt hij. ‘Daarom zijn wij inmiddels ook een platte organisatie geworden, er is slechts een leidinggevende op 20 medewerkers. En dat is eigenlijk eerder een coach’, legt hij uit. ‘Jongeren hebben niet zoveel met hiërarchie, ze werken over het algemeen liever gewoon samen’. 

Weinig verschil

Cristel van de Ven, mede-eigenaar van onderzoeks- en adviesbureau Factor Vijf, ziet al een verhoogde interesse vanuit de overheid voor starters. ‘Jongeren zijn momenteel een gewilde doelgroep’, bevestigt ze, ‘maar vergen ook een andere benadering. Daar moeten de overheidswerkgevers wel op voorbereid zijn. Twintigers en dertigers willen maatwerk in hun arbeidsrelatie, unieke afspraken maken over bijvoorbeeld hun ontwikkelkansen maar ook over de manier waarop ze hun werk mogen uitvoeren. Vijf dagen in de week op kantoor zitten willen ze niet meer’.  Tegelijkertijd ziet ze ook weer niet een heel groot verschil tussen oudere en jongere ambtenaren, in veel zaken willen ze gewoon hetzelfde, denkt ze. ‘Behalve dat ze zichzelf erg graag willen ontwikkelen, wil de jonge generatie ook gewoon stabiliteit en zekerheid. Een vaste baan bijvoorbeeld’.