Overheid moet boeten bij geven onjuiste informatie

Ambtenaren behoren burgers correcte en volledige informatie te geven als ze daar om vragen. Maar dat gaat niet altijd goed. Gemeenten worden met regelmaat aansprakelijk gesteld voor schade die burgers daardoor lijden.

Gevallen van verkeerde informatieverstrekking door ambtenaren komen jaarlijks met grote regelmaat voor. Dat zegt Stefan van de Sande, die onlangs aan de Radboud Universiteit Nijmegen promoveerde op het proefschrift Overheidsaansprakelijkheid voor het verstrekken van onjuiste informatie.

Zorgvuldigheid
In zijn studie onderzocht hij kwesties, waarover benadeelde partijen tegenwoordig meer procederen dan vroeger – en met succes. In iets meer dan de helft van de gevallen gaat het conflict over verkeerde, onvolledige of onduidelijke informatie door ambtenaren over ruimtelijke plannen, zoals het bestemmingsplan. Andere geschillen gaan over verkeerde inlichtingen binnen het milieurecht, het natuurbeschermingsrecht, het belastingrecht en kwesties over sociale zekerheid, zo ontdekte Van de Sande.

Verkeerde informatie verstrekken is in strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid, waaraan rechters hoge eisen  stellen. Als een burger met een vraag bij het gemeentehuis aanklopt, mag hij verwachten dat ambtenaren de zaak goed uitzoeken en hem correct informeren. Zo niet, dan is de gemeente al snel aansprakelijk voor schade die burgers lijden. Maar die verwachting is niet absoluut, zegt Van de Sande. ‘Een burger mag er in beginsel op vertrouwen dat ambtenaren hem correct inlichten. Als de overheid het vertrouwen heeft gewekt dat de informatie waar is, en later blijkt dat niet zo te zijn, dan is dat een grond voor aansprakelijkheid.’

Baliegesprek
Van de Sande: ‘In procedures over verkeerde inlichtingen zeggen gemeenten altijd: je mag als burger alleen vertrouwen op uitlatingen van het bevoegde bestuursorgaan, dus van het college. Een ambtenaar alleen is zonder mandaat niet beslissingsbevoegd. Maar volgens de rechtspraak mag je als burger wel vertrouwen op uitlatingen van een ambtenaar die door gemeente naar voren is geschoven om je vraag te beantwoorden.’

Bij een gesprek aan de balie is vertrouwen minder snel gerechtvaardigd. ‘Dát een ambtenaar informatie verstrekt is onvoldoende voor het vertrouwen dat je mag hebben in de waarheid ervan. Er moet ook een schijn zijn van de bevoegdheid van de ambtenaar om je vraag te beantwoorden.’

Schadeplichtig
Opmerkelijk genoeg stellen rechters minder zware eisen aan een eigen onderzoek door de burger. Die kan, bijvoorbeeld op www.ruimtelijkeplannen.nl zelf al bekijken welke mogelijkheden het bestemmingsplan biedt. ‘Als een gemeente werkt met een verouderd bestemmingsplan – soms wordt een herziening over het hoofd gezien – dan kan de burger soms makkelijk een fout van een ambtenaar constateren. Maar voor de rechter is dat niet zo belangrijk: de ambtenaar moet zijn werk goed doen. Ik vind dat het – op dit punt – wel wat strenger mag. De burger moet zich wat mij betreft beter verdiepen in zijn eigen situatie en dus niet zonder meer afgaan op het antwoord van de gemeente.’

Van de Sande heeft voor de gemeentelijke koepelorganisatie VNG enkele aanbevelingen opgesteld om het risico van aansprakelijkheid als gevolg van verkeerde inlichtingen te verkleinen. Die komen erop neer dat klantcontacten goed moeten worden gedocumenteerd, maar ook moet worden genoteerd in welke stukken de informatie is gevonden die aan de burger is doorgegeven. Verder is het belangrijk wanneer ambtenaren tijdig laten weten dat een stuk regelgeving voor meerdere uitleg vatbaar is en dat niet zij maar het bevoegde bestuursorgaan de definitieve beslissing neemt – kortom: bouw voorbehouden in.

Bestuursrechter
Gaat het toch mis, wordt een gemeente alsnog aansprakelijk gesteld, dan wordt er voor dergelijke kwesties wat Van de Sande betreft niet meer geprocedeerd bij de civiele rechter, zoals nu het geval is, maar bij de bestuursrechter. Die is gewend aan het ‘lezen’ van bestemmingsplannen en kan heel goed oordelen over aansprakelijkheden van bestuursorganen en schadevergoedingen. Dat zou wel een aanpassing van de Algemene wet bestuursrecht vereisen, maar dat is volgens hem geen ingewikkelde exercitie. Voordeel: ‘Zo kan de burger zijn schade op laagdrempelige wijze verhalen.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 11 van deze week (inlog)