Ambitie-obesitas

Binnenlands Bestuur kwam onlangs met een ontluisterend bericht. In de Gelderse gemeente Maasdriel blijkt het college aan ambitie-obesitas te lijden! Slechts een kwart van de college-ambities zou uitvoerbaar zijn, zo bleek uit een scan op de gemeentelijke slagkracht. Er is sprake van een patroon waarin de inkt van het ene ambitieuze plan nog niet eens droog is, en het andere – nog straffere – plan wordt er alweer bovenop geplaatst. In plaats van stimulerend en aanmoedigend werkt dit verlammend en demotiverend. Plus de doelen die men heeft, worden er bepaald niet mee gehaald.

Maasdriel is niet de enige overheid die is blijven hangen in het beeld dat je groot moet dromen om vooruitgang te boeken. Dat je doelen altijd een flink stuk hoger moet stellen, om iets beter dan ‘reëel’ uit te kunnen komen. Toen het projectmanagement-denken decennia geleden z’n intrede deed, was dit een echte eyeopener. Maar nu is het doorgeschoten in een potje bestuurlijk blufpokeren, waarin niemand meer met de ogen durft te knipperen terwijl de kaarten slechter en slechter worden.

In het boek Droomland van energietransitie-onderzoeker Remco de Boer, wordt de bestuurlijke hyperambitie fijntjes geïllustreerd met (onder andere) voorbeelden uit de Van Gas Los-episode. Gemeenten buitelden over elkaar heen in het stellen van strakke deadlines om zoveel mogelijk huizen in jaar x van het gas af te hebben. Zo liet de gemeente Den Haag destijds weten binnen 10 jaar 260.000 huizen gasloos te willen hebben. Alleen had men geen idee hóé. Rotterdam had het idee om ieder jaar 8000 woningen van het gas te gaan halen, à 25.000 euro per woning. Wie dat zou betalen was niet helder. ‘Het is een ambitie, nog geen concreet plan.’ En een niet-concreet plan is het gebleven.

Je kunt je afvragen hoe erg dat nou is, een beetje gezonde ambitie. In eerste aanleg kan het inderdaad stimulerend werken; een goed verhaal met een wenkend perspectief laat ons net dat stapje extra zetten. Maar als ambities iets buitenaards beginnen te krijgen en niks meer met de realiteit te maken hebben, dan zullen ze averechts werken. Het stapje extra wordt dan steeds vaker rennen met een loden bal aan je been en een muur voor je neus waar je niet overheen komt. Maasdrielse ambtenaren raken lamgeslagen en gedemotiveerd. Inwoners van luchtfietsende gemeenten worden cynischer en wantrouwender.

Gedragspsychologisch is het overigens niet eens zo ingewikkeld om te begrijpen wat mensen positief doet voortgaan. Wat ze in een goede flow brengt om mee te blijven bewegen in een ambitieus veranderverhaal. Dat verhaal mag best wat stoer en vooruitstrevend zijn. Flow – een gevoel van meesterschap en prestatie – ervaren we het meest als we nét een beetje op onze tenen moeten gaan staan. Nét iets hoger moeten reiken dan normaal. Na zo’n stapje voorwaarts is het eventjes ‘op de plaats, rust’ en dan weer verder met reiken en stappen.

Ambitie-obesitas kneust echter de tenen. Het overstretchte Maasdriel kan er over meepraten. Daar wordt voorlopig even niet meer gestapt en gereikt. En hopelijk ook niet meer geluchtfietst.