Rechter: ontslag kritische trouwambtenaar terecht

De gemeente Nijmegen heeft trouwambtenaar Sacha Bucciarelli terecht op staande voet ontslagen, omdat zij zich schuldig heeft gemaakt aan ernstig plichtsverzuim. Dat oordeelt de kantonrechter van de rechtbank Gelderland. Zij kapittelt haar openlijke kritiek op het coronabeleid van de gemeente. ‘Juist in tijden van crisis is het voor een goede functionering van de openbare dienst van groot belang dat er geen afbreuk wordt gedaan aan het draagvlak voor het beleid.’

Niet beleid in openbaar ter discussie stellen
Daarmee volgt de kantonrechter de redenering die de gemeente Nijmegen in april al hanteerde in de ontslagbrief. Die rekende het de trouwambtenaar zeer aan dat zij zich niet liet aansturen door haar leidinggevenden en met de pers (De Gelderlander) had gesproken ‘om het vastgestelde beleid van de gemeente, dat in lijn is met het rijksoverheidsbeleid, openbaar ter discussie te stellen’. ‘Dat heeft u gedaan in crisistijd, waarin het van het grootste belang is dat aanwijzingen van de overheid worden opgevolgd door burgers en dat de burgers vertrouwen hebben in (het handelen van) de overheid. Het laatste wat daarbij behulpzaam is, is dat u als ambtenaar en als gezicht namens de gemeente naar buiten, het beleid van de gemeente openbaar ter discussie stelt. Wij rekenen u dat zeer zwaar aan. U heeft het algemeen belang geschaad.’

Ontslag 'buitenproportioneel'
De ambtenaar wilde juist graag haar (ere)baan terug. Voordeel van benoemd zijn als (onbezoldigd) buitengewoon ambtenaar burgerlijke stand (babs) is dat ze ook buiten de gemeente huwelijken mag voltrekken, een stuk lucratiever. Maar haar argument is dat ze het (publiekelijk) aan de orde stellen van een haars inziens ‘misstand’ niet kan leiden tot een ontslag op staande voet. Haar kritiek was dat ze het onverantwoord vindt dat de gemeente in (het begin van de) coronatijd huwelijksvoltrekkingen laat plaatsvinden met 30 gasten. Ze noemde het ‘absurd’ en beschuldigde de gemeente Nijmegen in De Gelderlander van ‘uitlokking’. Ze ziet zichzelf als een soort klokkenluider die geen gehoor vond bij haar leidinggevenden en elders aandacht vroeg voor haar zorgen. Ontslag op staande voet noemt ze ‘buitenproportioneel’.

Geen begrip voor verhoudingen
De gemeente Nijmegen beschouwt de trouwambtenaar als ‘gezicht van de gemeente’ die het beleid van de gemeente uitvoert en uitdraagt. In de gedragscode die sinds 1 januari 2020 is beschreven in het Personeelshandboek van de gemeente staat dat ‘van elke ambtenaar wordt verwacht integer te handelen en op te treden naar buiten’. Eenduidigheid in overheidscommunicatie en – optreden richting burgers is van belang in tijden van crisis. Het feit dat Bucciarelli eerst contact opnam met burgemeester Bruls en later haar verhaal hield op social media was reden voor de gemeente om met haar in gesprek te gaan. Later gebeurde dat weer op de dag van de publicatie in De Gelderlander. In dat gesprek toonde zij geen begrip voor verhoudingen en ontbrak het haar aan inzicht in de gevolgen van haar gedrag, aldus de gemeente. Ze had als goed ambtenaar haar zorgen niet naar buiten moeten brengen, maar intern moeten aankaarten. Genoeg reden voor ontslag op staande voet.

Verplichtingen geschonden
Volgens de kantonrechter is de kern dat de gemeente vindt dat Bucciarelli zich niet gedragen heeft als goed ambtenaar, maar zij zichzelf niet als ambtenaar beschouwt. Toch is zij wel degelijk in 2016 als ambtenaar aangesteld. Haar arbeidsovereenkomst is per 1 januari 2020 van rechtswege omgezet in een arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht. ‘Dat partijen (nog) geen overeenstemming hebben bereikt over (de inhoud van) een schriftelijke arbeidsovereenkomst, doet daar niet aan af.’ Ze is in dienst van een overheidswerkgever en dus ook ambtenaar gebleven. ‘Als ambtenaar dient zij zich te onthouden van het openbaren van gedachten of gevoelens, als bij openbaring de goede functionering van de openbare dienst, voor zover deze in verband staat met haar functievervulling, niet in redelijkheid zou zijn verzekerd.’ Met Nijmegen vindt de kantonrechter dat de trouwambtenaar deze verplichtingen heeft geschonden.

Zorgen intern aankaarten
Wel vindt de kantonrechter het te prijzen dat Bucciarelli zich de volksgezondheid zo heeft aangetrokken en haar zorgen erover onder de aandacht heeft willen brengen, alleen heeft zij dat niet op de juiste wijze gedaan. ‘Bedenkingen aangaande het gemeentebeleid hoort een ambtenaar intern aan te kaarten.’ Dat zij niet heeft ingestemd met de toepasselijkheid van het Personeelshandboek en daar niet mee bekend was, doet daar niet aan af. Ze dient zich aan de gedragscode te houden, maar koos er bewust voor de discussie extern aan te zwengelen, toen zij er bij haar leidinggevende geen gehoor voor kreeg. Een journalist pikte haar post op Facebook op, zocht contact met haar en heeft haar ook juist geciteerd, aldus Bucciarelli. ‘Door openlijk het gehanteerde beleid in twijfel te trekken en zelfs absurd te noemen, heeft zij afbreuk gedaan aan het vertrouwen van de burgers in het gemeentelijk beleid en de welwillendheid om dit op te volgen’, vindt de kantonrechter.

Onvoldoende gewicht
Ernstig plichtverzuim en terecht ontslag op staande voet, want het feit dat de trouwambtenaar had aangegeven dat ze het dienstverband nodig heeft om elders als trouwambtenaar te kunnen optreden en dit haar ‘lust en haar leven’ is, komt in dit geval ‘onvoldoende gewicht’ toe. De onmiddellijke beëindiging van het contract was gerechtvaardigd, ondanks de ingrijpende gevolgen, en dus wijst de kantonrechter haar verzoek tot vernietiging van de opzegging van de arbeidsovereenkomst af.

Ongeschonden blazoen
Haar advocaat Willem Jan van Hoogstraten is het oneens met de uitspraak en noemt deze tevens ‘onvoldoende gemotiveerd’. ‘Ik heb de indruk dat de beslissing is genomen om die vervolgens handvatten te geven.’ Hij ziet niet in hoe het ‘functioneren van de openbare dienst’ door de uitlatingen van zijn cliënt niet meer gewaarborgd zou zijn en artikel 10 van de Ambtenarenwet dus niet is geschonden. ‘De rechter motiveert niet waarom dat artikel is geschonden. Mijn cliënt pleit niet voor honderd bezoekers, maar wilde juist strengere eisen.’ Verder heeft de rechter ook geen aandacht voor mogelijkheden om te volstaan met een waarschuwing of berisping. ‘Ik vind dat raar. Mijn cliënt heeft een ongeschonden blazoen.’

Kwalijke ontwikkeling
Daarbij staan in de beschikking verschillende e-mailwisselingen, maar ontbreekt er één van een hogere leidinggevende aan burgemeester Bruls. ‘Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat de burgemeester contact heeft gehad met die leidinggevende en te kennen heeft gegeven dat hij wil dat het mailen door mijn cliënt naar hem stopt. De hogere leidinggevende schrijft immers: ‘Sorry voor de overlast. Ik ga zorgen dat dit stopt.’ Dat staat niet in de beschikking. Vervolgens wordt mijn cliënt ontslagen.’ Van Hoogstraten vindt het een kwalijke ontwikkeling dat het uiten van zorgen neerkomt op ontslag op staande voet. ‘Het uiten had misschien wel op een andere manier gekund, maar deze reactie is buitenproportioneel. Ik vind het schandalig dat een buitengewoon ambtenaar, die toch ook een aparte status heeft, haar mening niet mag geven. Dat kost je kennelijk de kop. Misschien wil de gemeente een voorbeeld stellen. Ik adviseer mijn cliënt in hoger beroep te gaan.’

Sowieso ontslagen
Ex-trouwambtenaar Sacha Bucciarelli noemt de uitspraak 'bijzonder', maar heeft nog niet besloten of ze in hoger beroep gaat. Ze heeft daar drie maanden bedenktijd voor. ‘Een paar maanden geleden heb ik zelf de rechter gevraagd om een uitspraak, dus daar zou ik als individu en als onderdeel van onze gemeenschap graag 100 procent waarde aan geven. Maar lukt mij dat? Niet helemaal. Als individu valt hier via de rechtspraak voor mij eigenlijk niets te halen. Trouwambtenaar bij de gemeente is een soort vrijwilligerswerk, een erebaan. Als de rechter mij gelijk had gegeven, dan had de gemeente alsnog mijn ontslag op andere wijze geforceerd. Dat heeft de gemeente duidelijk gezegd toen de rechter vroeg naar wat er zou gebeuren wanneer zij in het voordeel van mij, trouwambtenaar, zou hebben bepaald.’

Nadenken over vervolgstap
Zelf heeft ze daar als werknemer en (actieve) burger nog wel wat vraagtekens bij. ‘Ik heb wellicht de verkeerde vorm of weg gekozen, maar moraal van het verhaal blijft toch dat je wilt meedenken in een crisissituatie, voorstelt om gesteld beleid strakker te nemen om risico’s te beperken en dan op geen enkele manier wordt gerustgesteld of aangehoord en bij kennis dat ik via De Gelderlander wil gaan communiceren afstraffen met de zwaarste discipline die er is. Dat raakt ‘ons’ als burger.’ Meedenken mag, maar liever niet hardop of op eigen initiatief. ‘Ik weet het niet. Ik vind het enorm verwarrend en ga goed nadenken hoe ik hier nog iets mee ga doen, via hoger beroep, de politiek of een andere weg.’