Vrouwelijke raadsleden vrezen label ‘zeurkous’

De huidige vergadermomenten zijn ideaal voor een man zonder zorgtaken. De helft van de mannen in die gemeenteraad vindt het niet belangrijk om meer vrouwen in de raad te hebben en vrouwen vinden het lastiger om er wat van te zeggen wanneer ze anders worden behandeld. ‘Dan ben je al snel een zeikwijf.’ Dit blijkt uit een anonieme enquête, ingevuld door 34 Eindhovense raadsleden.

Zeuren
Van de 14 vrouwen in de raad deden er 13 aan de enquête mee, terwijl van de 31 mannen er 21 de enquête invulden. Hier durven vrouwelijke raadsleden zich dus wel uit te spreken, maar in de raad zelf is dat minder het geval. Ook voelen ze zich minder serieus genomen dan mannen en zijn ze huiverig om te reageren op kwetsende of discriminerende opmerkingen. ‘Vrouwen willen niet het verwijt krijgen dat ze zeuren’, zegt Marije van den Berg van Democratie in uitvoering die met Julia Wouters het onderzoek deed . ‘Als ze niet serieus genomen worden, slikken ze hun opmerking in, anders wordt gezegd dat ze ‘niet tegen een grapje kunnen’ of ‘het erbij hoort’ of: if you can’t stand the heat, get out of the kitchen.’

Buitengewoon onaantrekkelijk
Maar misschien is het gewoon wel echt te heet in die keuken, want een eveneens geënquêteerde focusgroep bestaande uit twaalf politiek geïnteresseerde vrouwen schrikt de huidige manier van politiek bedrijven in de Eindhovense raad af. ‘Binnen de kring van politici is dat misschien wel goede politiek, maar deze groep vindt het willen “scoren” en elkaar steeds vliegen willen afvangen geen prettige manier om het te hebben over het algemeen belang. Het op deze manier spelen van verantwoordingstheater schrikt af en vindt deze groep buitengewoon onaantrekkelijk.’ Dat vinden raadsleden zelf ook minder aantrekkelijk, vertelt Van den Berg. ‘De focusgroep vindt het net als raadsleden jammer dat niet uit het hart wordt gesproken, maar van papier en dat debatten soms nergens over gaan.’

Fix the system
Vrouwen weerbaarder maken of ze meer ‘mannelijk’ laten acteren, zoals wel in de Haagse arena gebeurt, is niet de oplossing, constateert Van den Berg. ‘Don’t fix the women, fix the system. Als je het over het algemeen belang hebt, dan moet ieder raadslid daarover in gesprek kunnen komen. Je moet dat niet neerleggen bij vrouwen, maar bij iedereen.’ Daar is ook alle ruimte voor, merkten de onderzoekers. ‘Een van de commissievoorzitters zei: ik had er niet zoveel mee, maar nu ik concrete handvatten heb, merk ik dat we anders gaan voorzitten.' Het gaat niet om een positie veroveren, maar iedereen tot zijn recht laten komen,, zegt Van den Berg. En het idee dat ‘het erbij hoort’, willen de onderzoekers bespreken. ‘Dat zorgt voor onaantrekkelijke politiek en dan neemt ook de legitimiteit af, lijkt me. Zijn het dan wel goede besluiten? In Den Haag zou men ook moeten proberen om het zo te doen. Pas je, zeker als vrouw, niet aan de heersende norm aan.’

Voorzitter
Een belangrijke rol ligt bij de voorzitter van de vergadering: als vrouwen anders worden behandeld, wordt ingrijpen door de voorzitter door raadsleden gewaardeerd, blijkt uit de enquête. Maar hier leven gemengde gevoelens over bij vrouwen, merkte Van den Berg. ‘Die willen niet gered worden. Dat draagt er namelijk niet aan bij dat ze serieus worden genomen. Hoe dan te reageren? Ga niet de vrouw redden, maar zeg: zo praten we niet in deze raad. Er is een aparte flyer voor voorzitters met praktische bijdragen aan een inclusieve vergadercultuur.’ Waarom bijna de helft van de mannen het niet van belang vinden om meer vrouwen in de raad te hebben, is gissen, aldus Van den Berg. ‘Maar het kan zijn dat mannen denken dat ze best goed iedereen kunnen vertegenwoordigen en dat ze ook die intentie hebben. Dan hoeven er dus niet per se vrouwen bij. Dat zou een verklaring kunnen zijn.’

Vergadermanieren
De huidige vergadermomenten zijn ideaal voor een man zonder zorgtaken, toont de enquête aan, al is het raadswerk natuurlijk voor niemand met zorgtaken ideaal, nuanceert Van den Berg. ‘Naarmate de raadsleden mannelijker en ouder zijn en minder zorgtaken hebben, zijn de vergadermomenten nu ideaal. Het advies aan de raad van Eindhoven is nu: als er straks een nieuwe samenstelling is, ga dan niet als vanzelf verder met die oude vergadermanieren. Kijk naar wat een wat meer leefbare manier.’

Schokkend
Een van de bezwaren van veel raadsleden is dat de vergaderingen nu te lang duren. ‘Mijn opvatting is: voer een discussie over de toerusting en het “raadssensitief” aanleveren van stukken, niet teveel geneuzel. Doe dat beter. Besteed de tijd zo goed mogelijk voor het Eindhovense belang. Raadsleden trekken zichzelf niet uit moeras. De griffier, gemeentesecretaris en vakambtenaren moeten aan de bak. Goede besluiten komen misschien ook wel tot stand in minder dan twee rondes en je kunt op andere plekken op momenten vergaderen. Met die suggesties gaat de raad aan de slag. Aan de reactie van de griffier en burgemeester te horen verdwijnen deze enquêteresultaten niet in een la’, stelt Van den Berg. ‘Ik vind het niet plezierig om te zien’, was inderdaad de reactie van burgemeester John Jorritsma. ‘Het woord schokkend is ook wel op zijn plek.’

Nieuwe werkvormen
De enquête kwam voort uit een initiatief van drie vrouwelijke raadsleden die meer vrouwen willen interesseren voor de politiek: Eva de Bruijn (GroenLinks), Jorien Migchielsen (D66) en Marjolein Senden (PvdA). In een gezamenlijke reactie zeggen zij dat het onderzoek duidelijk laat zien dat er veel ruimte is voor verbetering. ‘Zo zien niet alle mannen in de gemeenteraad het belang van meer diversiteit in en kunnen de werkdruk en manier van vergaderen worden verbeterd.’ Daarnaast heeft het onderzoek bruikbare handvatten voor actie opgeleverd, vinden ze, zoals de lijst met tips voor voorzitters van vergaderingen. Ook gaan ze in het nieuwe jaar aan de slag met een interactieve bijeenkomst om experimenten te ontwikkelen, zoals het uitproberen van nieuwe werkvormen die voor meer mensen aantrekkelijk zijn. ‘We moeten dus actief aan de slag voor een inclusievere en meer diverse raad. Zo dragen we samen bij aan een betere afspiegeling en daarbij aan nog betere besluiten voor onze stad.’