Levensfase ambtenaar bepaalt risico op burn-out

Onzekerheid in je leven, een nieuwe baan, zoeken naar wat je wilt bereiken in je werk. Drie belangrijke omstandigheden die kunnen bijdragen aan het krijgen van een burn-out. In de wetenschap worden ze geschaard onder je ambitiefase. Juist in deze fase loop je het grootste risico het allemaal niet meer aan te kunnen, zeker als je daarbij ook nog veel persoonlijke eisen aan jezelf stelt. Je levensfase vergroot je burn-outrisico, leeftijd heeft er niets mee te maken.

BZK-scriptieprijs

Dit zijn onder andere de bevindingen van Lysanne van Schaik in haar onderzoeksrapport over professionals en burn-outs. Zij deed een masteronderzoek strategisch human resource management aan de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek voerde Van Schaik uit in de gemeente Haarlemmermeer en onder 400 ambtenaren door heel Nederland. Eind december 2017 won ze met haar scriptie de BZK-scriptieprijs van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Mix van oorzaken

Van Schaik verbaasde zich over het feit dat we wel veel praten over burn-outs sinds de jaren zeventig, maar dat weinig tools zijn ontwikkeld om het risico er op te verkleinen of zelfs te voorkomen. Onderzoek richt zich meestal op werkdruk en werkzaamheden. Terwijl burn-outs niet alleen op het werk ontstaan, maar een mix van oorzaken kennen. Daarom wilde Van Schaik drie zaken onderzoeken: verhogen persoonlijke omstandigheden het risico op een burn-out, speelt leeftijd een rol en krijgt de echte professional minder snel een burn-out?

Persoonlijke eisen

Uit haar onderzoek blijkt dat persoonlijke eisen die je aan jezelf stelt direct invloed hebben op je burn-outrisico. De negatieve kanten van maatschappelijke betrokkenheid en sociale activiteiten kunnen je vol laten lopen en dat is gevaarlijk, zeker in combinatie met hoge werkdruk. Maar erg belangrijk daarbij is in welke fase van je leven je bevindt. De ambitiefase is het meest risicovol, ook hier weer in combinatie met hoge werkdruk.

Leeftijd maakt niet uit

Lang heerste het idee dat alleen oudere werknemers een hoog burn-outrisico hebben, de laatste jaren is het juist modieus om jongeren als risicogroep te zien. Volgens het afstudeeronderzoek is het burn-outrisico onder jongeren echter even hoog als onder ouderen. Leeftijd maakt niets uit. Wel de levensfase, zowel bij oud als jong. Wanneer je in je ambitiefase zit, ongeacht leeftijd, is het burn-outrisico groter. Van Schaik: ‘Een 40-plusser die van baan of sector wisselt, komt opnieuw in een startfase van z’n carrière. Die moet opnieuw uitvinden waar hij of zij naartoe wil, waar de ambities liggen.’

Professionals minder last

Na de ambitiefase krijg je de professionaliteitsfase. Als professional weet je wat je wil en kan, je haalt energie uit je werk. En de werkgever biedt alle kans jouw kwaliteiten in te zetten. Maak je hier geen zorgen, je loopt minder risico op een burn-out. Behalve als je te maken krijgt met ‘red-tape’, met regels die vooral in de weg zitten en geen functie hebben in je professionaliteit. Van Schaik: ‘Een interessante bevinding, want veel organisaties zijn bureaucratisch. Medewerkers moeten voldoen aan “red-tape”, ze krijgen allerlei eisen opgelegd, voelen zich gecontroleerd door collega’s of leidinggevenden. Dat leidt ertoe dat professionals zich minder professioneel voelen en een verhoogd risico lopen op burn-out, zeker als daarbij sprake is van hoge werkdruk.’

Serie aanbevelingen

Juist hier kunnen organisaties een positieve rol spelen, vertelt van Schaik. ‘Daarom heb ik eens serie aanbevelingen gedaan, zowel voor werknemers als werkgevers. Mijn aanbevelingen gaan over werk, werken in teamverband, sociaal leven en levensfase. Voor medewerkers is het van belang bij hun leidinggevende aan te geven in welke levensfase ze zitten. Zit je in de ambitiefase, vraag dan loopbaanbegeleiding van je leidinggevende, hoe oud je ook bent. Werkgevers op hun beurt moeten weten of een medewerker in de ambitiefase zit en begeleiding bieden bij het structuren van de loopbaan.’

Haarlemmermeer

Arne Wijnands, adviseur bij de gemeente Haarlemmermeer, heeft het onderzoek van Lysanne van Schaik intern begeleid. Hij is blij met Van Schaiks bevindingen. Meest opvallend vond Wijnands dat burn-outrisico’s niet blijken gekoppeld aan leeftijd, maar aan carrièrefase en professionaliteit. ‘Leidinggevenden moeten zich dus bewust zijn van de fase waarin een medewerker zich bevindt. Een werknemer in de ambitiefase heeft misschien andere ondersteuning nodig dan een medewerker in de deskundigheidsfase. Intern kijken we daarom ook specifiek naar de ontwikkeling van talent en professionaliteit bij jonge medewerkers.’

Flex-pool

‘En bij alle professionals kijken we nu ook naar werkinhoud. Uitdagend werk kan helpen, omdat zonder uitdaging mensen hun energie kunnen verliezen. Zelf werk ik bijvoorbeeld in een flex-pool, die gevarieerde opdrachten door de hele organisatie uitvoert. Het is een plek waar mensen kunnen groeien, waar een beroep op hun professionaliteit wordt gedaan. En waar “red-tape” zo min mogelijk energie weg laat lekken. In onze pool werken we in andere overlegstructuren, zonder standaardmemo’s en traditionele afstemmingslijnen. We werken op een manier die bij ons past. Dat is erg fijn, hoewel het altijd zoeken blijft naar een balans. Want ook de checks and balances binnen een gemeentelijke organisatie blijven belangrijk.’