Positie ambtenaar ‘iets beter’ na 2020

Nu nog kunnen overheidswerkgevers een functie van een ambtenaar eenzijdig wijzigen, ook als het een verslechtering betreft. Na 2020 is zijn instemming nodig. De positie van de ambtenaar wordt er over een paar maanden iets beter op.

Overgeplaatst naar een andere functie, ook nog eens in een lagere schaal? Omdat bij ambtenaren sprake is van een eenzijdige aanstelling, kan een overheidswerkgever op eigen houtje besluiten iemand over te plaatsen, ook tegen slechtere arbeidsvoorwaarden. De ambtenaar kan daartegen achteraf in bezwaar gaan, en nadien in beroep bij de bestuursrechter.

Salaris
Vanaf 2020, met de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren, verandert dat. Dan maakt de eenzijdige aanstelling plaats voor een tweezijdige arbeidsovereenkomst, waarbij voor een functiewijziging vooraf instemming van de ambtenaar is vereist. Maar wanneer precies sprake is van ‘instemming’, blijkt lastig.

Uitgangspunt is dat de werkgever er niet zonder meer vanuit mag gaan dat de werknemer instemt met de functiewijziging, zeker niet als de werknemer er in zijn nieuwe functie op achteruit gaat. Volgens de Hoge Raad – zijn uitspraken worden ook van belang voor ambtenaren, omdat zij na 2020 onder het civiele arbeidsrecht vallen – is pas sprake van instemming als is voldaan aan twee eisen. Zo moet de ambtenaar duidelijk worden verteld wat de functiewijziging inhoudt. Hij moet dus weten wat hij in zijn nieuwe functie moet doen én wat het salaris is. Daarnaast moet de werkgever op grond van ‘gedragingen of verklaringen’ van de ambtenaar mogen aannemen dat deze welbewust met de nieuwe functie heeft ingestemd.

Werkweigering
De werkgever zal dat actief moeten onderzoeken, maar probleem is dat gedragingen en verklaringen niet parallel hoeven te lopen. ‘Iemand kan per brief aan de baas laten weten dat hij niet instemt met de functiewijziging, maar wel het werk gaat doen’, zegt jurist arbeids- en ambtenarenrecht Liselotte Straathof, verbonden aan Vijverberg Advocaten & Adviseurs. ‘Doet hij dat niet, dan loopt hij immers het risico te worden beschuldigd van werkweigering. Dat de ambtenaar de nieuwe werkzaamheden is gaan verrichten, is niet voldoende om aan te nemen dat hij welbewust met de functiewijziging en het bijbehorende lagere loon heeft ingestemd. Kortom, een werkgever mag niet te snel aannemen dat sprake is van instemming.’

Onderhandelen
Toch kan de overheidswerkgever vanaf 2020 in sommige gevallen een functiewijziging doorzetten, ook al stemt de ambtenaar daar niet mee in. Dat kan bijvoorbeeld wanneer tussen beide partijen een eenzijdig wijzigingsbeding is overeengekomen, als onderdeel van de arbeidsovereenkomst. Dan kan de werkgever in principe het arbeidscontract wijzigen zonder instemming van de werknemer. Volgens Straathof is dat echter geen gemakkelijke route. ‘Het wijzigingsbeding moet schriftelijk zijn overeengekomen maar dan nog kan de werkgever er alleen een beroep op doen als sprake is van een zwaarwichtig belang. Het belang van de werkgever moet dan een stuk groter zijn dan het belang van de ambtenaar. Verder maakt zo’n beding niet elke wijziging mogelijk. Toch vergroot het de wijzigingsmogelijkheden voor de werkgever.’

Maar opgeteld hoeft een ambtenaar niet zomaar elk voorstel tot functiewijziging te accepteren. Maar als is voldaan aan alle wettelijke eisen, kan de ambtenaar dat alleen weigeren als de wijziging in redelijkheid niet hem kan worden gevergd. Juist door de tweezijdigheid – en dus de mogelijkheid om te ‘onderhandelen’ – is de positie van de ambtenaar na 2020 er volgens Straathof iets beter op geworden.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 19 van deze week (inlog)