Met geld heb je nog niet meer werknemers

Eén miljoen euro mocht de algemeen directeur van Huizen dit jaar van de gemeenteraad uitgeven om meer ambtenaren aan te trekken. Ondanks die bak geld lukt het nauwelijks om genoeg mensen te vinden. Een enkele vacature staat al anderhalf jaar open.

Veel collega’s zouden er normaal gesproken jaloers op zijn: bij je start als gemeentesecretaris/algemeen directeur te horen krijgen dat je niet op de ambtelijke organisatie hoeft te bezuinigen, maar er juist extra aan mag uitgeven. In normale tijden geldt dat misschien wel, maar dat zijn ze nu niet. Op de krappe arbeidsmarkt blijkt die één miljoen euro die je structureel mag uitgeven juist een flinke opgave – om niet te zeggen bijna een mission impossible. Want waar haal je in vredesnaam die zo snel die benodigde medewerkers vandaan?

De ‘geluksvogel’ in kwestie, Johan Cnossen, houdt het ook bezig. Een half jaar na zijn start als hoogste ambtenaar in Huizen heeft hij structureel zeventien vacatures open staan. Bij een flink aantal daarvan gaat het om wat hij ‘hardnekkige’ plekken noemt, die niet goed ingevuld zijn te krijgen. ‘Neem de inkoopfunctie. Daar hadden we een senior en een junior op zitten. De junior is na er een jaar te hebben rondgelopen vertrokken. De senior was, is en blijft een ingehuurde kracht. Nu zit er dus op inkoop en aanbestedingen geen eigen personeel meer’, zegt Cnossen. Moeilijk in te vullen blijken ook de functies op financiën, ICT en openbare werken.

‘Voor openbare werken had ik op 1 juli geld voor vier extra medewerkers. Op 1 september had ik er één. Nu, in december, zit ik op drie.’ Meest hardnekkig blijkt de vacante post van arbeidsjurist. Die P&O-functie staat in de Noord-Hollandse gemeente al anderhalf jaar open. Doordat die niet bemenst is, gaat er weleens wat mis – hoe hard er ook wordt gewerkt op de afdeling. Zo was men ‘glad vergeten’ dat de generatiepact-regeling – een soort VUT-regeling voor ambtenaren – op 1 januari afloopt, zonder dat er tijdig was geïnventariseerd of er collega’s waren die er nog gebruik van zouden willen maken. ‘Dat hebben we alsnog in november en december gedaan. Erg pijnlijk’, zegt Cnossen.

Externe inhuur

Vorig jaar liet het college van burgemeester en wethouders de ambtelijke organisatie van Huizen tegen het licht houden door BMC. De uitkomst was dat er echt mensen bij moesten, omdat ‘capaciteit en kwali teit niet meer in evenwicht zijn met ambities en externe ontwikkelingen’. De raad stelde vervolgens structureel een miljoen euro beschikbaar om meer personeel aan te trekken en daarmee het tekort aan ambtenaren op te lossen. Maar met geld alleen kom je er niet, zo weet Cnossen intussen. ‘Geld is geen oplossing meer.’

De arbeidsmarkt is al jaren krap tot zeer krap. En onderwijl regent het nieuwe taken voor gemeenten, vooral taken waarmee het rijk ze opzadelt. De opvang van asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen, om maar eens wat te noemen. Dat trekt veel capaciteit weg op een toch al krappe bezetting. Waarom daarvoor dan geen externen ingehuurd? Duurder, ja, maar die kosten kun je toch declareren bij het rijk? Dat is volgens de gemeentesecretaris makkelijker gezegd dan gedaan. ‘Die externen zijn namelijk moeilijk te vinden. Er is geen snelle oplossing’, zegt hij. En de opvang van vluchtelingen is maar een deel van alles wat er extra moet gebeuren. Het voelt als dweilen met de kraan open.

Want vergeet ook de voorbereiding op de Omgevingswet niet, de uitvoering van de Woo, de AVG, het regelen van de energietoeslag. Hoe langer Cnossen niet wordt onderbroken door de verslaggever, des te langer wordt diens opsomming. ‘Bij elke horde die je neemt, doemt er een volgende op’, zegt hij.

Intussen moet je zorgen dat de onboarding goed op orde is. Dat, als iemand nieuw begint, er bijvoorbeeld een bloemetje staat en het geen weken duurt voordat-ie een laptop heeft. Klinkt allemaal logisch, maar als dat soort dingen door de hoge werkdruk ‘even’ wordt vergeten, creëer je afhaakmomenten. ‘Het ergste is als mensen om de verkeerde redenen vertrekken.'

Scheve ogen

Het weglopen van personeel naar grotere gemeenten in de buurt – Amsterdam, Almere, Amersfoort, Utrecht en Hilversum liggen op 20 à 30 autominuten van Huizen – valt naar zijn zeggen mee. Die aanzuigende werking van grotere en beter betalende buurgemeenten is anders een veelgehoorde klacht. Misschien dat het komt omdat Huizen al eerder koos voor een aangepast loongebouw: het is op alle functies wat rianter – een schaal hoger – dan wat gangbaar is voor gemeenten met een soortgelijke omvang (40.000 inwoners).

Zo’n schaal hoger gaan zitten, kan volgens de gemeentesecretaris, maar het moet dan wel uit de eigen portemonnee van de gemeente komen. En dan nog komt het voor dat een sollicitant daar weer een schaal boven eist ‘omdat hij zegt in gemeente X meer te kunnen verdienen’. Hoe schaars sommige krachten ook zijn, dat moet je volgens Cnossen niet willen. Zoiets leidt namelijk geheid – ‘en begrijpelijk’ – tot scheve ogen bij het zittend personeel.

Geluk bij een ongeluk is dat het college en de raad een luisterend oor hebben voor de personele problemen en hun ambities enigszins temperen. Zonder daar een voorrangsvolgorde in aan te brengen, zou het volgens Cnossen niet lukken de taken uit te voeren die moeten worden uitgevoerd. ‘We hebben een stabiel bestuur, waarmee het gesprek mogelijk is over prioritering.’

Zorgen voor een goede sfeer, uitventen van andere positieve kanten van het werken in een kleine gemeente zoals het rechtstreeks toegang hebben tot de bestuurders. ‘Er is net weer een eerder vertrokken medewerker ‘teruggekeerd’ uit een grote buurgemeente. Die miste de kleine schaal, het directe contact met het bestuur en de korte lijnen. Kijk, dat is op de krappe arbeidsmarkt mijn belangrijkste propositie.’