‘Maak structurele afspraak over koopkracht’

De onderhandelaars van de vakbonden en Hanke Bruins Slot, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, spraken elkaar maandag over de nieuwe cao rijksambtenaren. De FNV wil zo snel mogelijk starten met onderhandelen, maar de minister heeft nog een maand extra tijd nodig. FNV-onderhandelaar Marco Ouwehand: ‘Kies ervoor als werkgever om je werknemers er niet in koopkracht op achteruit te laten gaan.’

U had vooraf het vermoeden dat het ministerie niet meteen zou willen onderhandelen. Klopte dat?

‘De minister wil inderdaad pas begin mei met een inzet komen, want er moet eerst nog een gesprek komen in het kabinet over de voorjaarsnota. Ze erkent dat koopkracht een belangrijke zaak is, maar toch wil ze een bredere afweging maken. Dit is dus wat het is.’

Wat was uw reactie?

‘Wij zijn “genormaliseerd”, onze cao loopt tot eind maart af. Ik snap dat ze dit wil afstemmen in het kabinet, maar nu is het dit, vorig jaar was het wat anders, en per saldo is het altijd wachten op de voorjaarsnota. Wij zeggen: spreek dan met ons een andere looptijd af. Wij vinden het geen manier van doen. Duidelijk is dat de budgetruimte voor 2022 breder moet worden, anders schiet het niet op. We ontvingen echter veel algemeenheden en begrip.’

Hoe pakken jullie dit op?

‘We zeiden dat ze het zelf maar moeten uitleggen aan de medewerkers en we begrepen dat de werkgever dit ook op intranet zou doen. Wij vinden het heel onwenselijk. Als je kijkt naar de achteruit hollende koopkracht gaat het bij dit uitstel wel ergens over, zeker als je al geen hoog inkomen hebt. Dit is geen goede start. Tegelijkertijd, hopelijk ziet de minister wel dat er extra loonruimte nodig is en wil ze de tijd gebruiken om daarover na te denken. Op dit moment zei ze daarover nog niets toe.’

De eerste wrijving is er dus al. Wat wordt uw inzet om de koopkracht te behouden?

‘We willen een meer structurele afspraak maken. Nu is er heftige inflatie, maar ook het eindbod van de cao-onderhandelingen vorig jaar lag onder de inflatie. Wij zeggen nu: haal de discussie er vanaf en maak een structurele afspraak met de consumentenprijsindex als uitgangspunt. Kies ervoor als werkgever om je werknemers er niet in koopkracht op achteruit te laten gaan. De tijd is er nu rijp voor. Ze zouden het meenemen.’

U wilt ook een minimumloon van 14 euro per uur voor rijksambtenaren. Hoe was de reactie daarop?

‘Ook toen werd er begripvol geknikt. Het is tenslotte al in veel grote cao’s in de publieke sector geregeld. Hier loopt de rijksoverheid dus bij achter. Wij willen dat werknemers een leefbaar loon verdienen. Het gaat vooral om de lagere inkomensgroepen en ook niet om enorme aantallen mensen, enkele duizenden. Als het niet gaat om het financiële beslag, dan noem ik het op zeker moment onwil. Ik ga er vooralsnog vanuit dat we daar een afspraak over moeten kunnen maken.’

Het rijk heeft vrijwel alleen maar interne vertrouwenspersonen, vertelden de bonden vorige week, maar geen externe. Hoe zit dat?

‘Interne vertrouwenspersonen zijn er overal wel, maar die hebben geen doorzettingsmacht. Ze horen een medewerker aan en kunnen verder verwijzen. Dat is heel nuttig. Maar als er iets aan de hand is, dan loopt het snel dood. Als je nu nul op het rekest krijgt bij je leidinggevende, dan moet je naar zijn baas. Maar die gaat er niet los van jouw leidinggevende naar kijken. Dat geeft een hoge drempel. Als je als medewerker twee keer het deksel op de neus hebt gehad, pas je wel op. Bij het ministerie van Justitie en Veiligheid is een externe onafhankelijke integriteitscommissie. Dat zet zoden aan de dijk.’

Dat leidt tot terughoudendheid om zaken te melden. Waaraan merkt u dat?

‘Bij het ministerie van Financiën heeft het nu ook urgentie, maar bij vele andere departementen niet. Er is nu een lappendeken aan initiatieven, maar het gaat niet alleen over een goed gesprek en over met dilemma’s omgaan, maar ook kwesties als langdurige te weinig collega’s hebben om kwalitatief goed je werk te kunnen doen. Eigenlijk zou dan het werk moeten worden afgeschaald, maar dat gebeurt vaak niet. Het werk in de uitvoering kan zo ook onveilig worden. Wij zien niet in waarom dit op het ene departement wel en op het andere niet is geregeld. Je hoeft niet te wachten op een incident, maar zorg dat je het regelt. Daar leek de minister wel wat gevoeliger voor te zijn. Er is eigenlijk geen logische reden om dit niet te doen, zeker in deze tijd niet.’

En dan moet er een onafhankelijke instantie komen?

‘Bij Justitie en Veiligheid is de commissie “paritair” ingesteld.  Onafhankelijkheid, van buiten de organisatie, helpt om zaken opgepakt te krijgen. Als het in de organisatie blijft, spelen er steeds andere belangen een rol en is het waarschijnlijker dat er van een melding niets terechtkomt. De commissie bij JenV kunnen medewerkers zelf vinden, met een eigen website en heldere procedures. Bij Financiën is het alweer wat ingewikkelder bereikbaar. Er zijn gekke verschillen. Zorg dat je het transparant en veilig regelt. Als wij nu vragen naar verschillen tussen departementen, dan komt er geen helder overzicht. Er is geen rijksbrede registratie van meldingen. Wij krijgen die signalen wel. Een regeling moet voor één uitleg vatbaar zijn.’

Al met al is er dus pas een cao na de zomer?

‘Begin mei hebben ze het op orde. We zouden dan in principe een paar dagen achter elkaar kunnen met druk erop kunnen onderhandelen, maar in de praktijk is het vaak zo dat er inhoudelijk nog een en ander moet worden uitgezocht. Dan ben je zo weer een paar weken verder. Als er ook nog met de departementen moet worden overlegd, zit je al over de zomer heen. En zo zie je dat we weer heel snel in de vertraging kunnen schieten, net als vorig jaar, toen de cao ook pas vele maanden na het aflopen van de vorige cao werd afgesloten.’