Exit ambtelijke status
De wet waarbij ambtenaren dezelfde rechtspositie krijgen als werknemers lijkt er nu toch echt aan te komen. Het duurt nog even (volgens de plannen 2015), maar dan gaat er ook wel het nodige veranderen. Alle ambtelijke aanstellingen worden omgezet in arbeidsovereenkomsten.
De indieners van het wetsvoorstel (D’66 en CDA) stellen dat het niet meer rechtvaardig is om ambtenaren en werknemers verschillend te behandelen. Dat lijkt me in veel gevallen terecht. Waarom zou een medewerker bij een gemeente een andere rechtspositie moeten hebben dan een medewerker bij een bedrijf? Dit uitgangspunt is dus wel begrijpelijk. Bij de doelstellingen die de indieners van het wetsvoorstel echter denken te behalen met dit wetsvoorstel zet ik echter wel vraagtekens.
Een doelstelling van het wetsvoorstel is dat de beide rollen van de overheid, die zowel wetgever als werkgever is, niet langer zullen worden vermengd. Dit zou volgens de indieners van het wetsvoorstel leiden tot in potentie stabielere arbeidsverhoudingen. Hier kan ik mij weinig bij voorstellen. Overheid en bonden zullen inderdaad in het kader van een ‘echte’ cao moeten onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden voor de ambtenaren nieuwe stijl, terwijl de overheid de arbeidsvoorwaarden nu formeel gezien eenzijdig vaststelt. Maar ook daar gaan uiteraard onderhandelingen aan vooraf. Dus stabielere arbeidsverhoudingen? Het is een aanname, die niet is gegrond op een feitelijke onderbouwing.
Verder zal volgens de indieners van het wetsvoorstel de arbeidsmobiliteit tussen overheidssector en marktsector toenemen. Volgens hen blijven werknemers en ambtenaren zich nu vooral oriënteren op hun eigen sector, en wordt de arbeidsmobiliteit gefrustreerd door de min of meer gescheiden arbeidsmarkten voor de private en de publieke sector. Ook hier is maar de vraag of dit echt zo is, en of dit dan met deze nieuwe wet zal veranderen. Ik geloof niet dat het enkele feit dat er geen sprake meer zal zijn van ambtelijke aanstellingen maar van arbeidsovereenkomsten zoveel invloed zal hebben op de arbeidsmobiliteit.
In mijn ogen zijn vooral de verschillen in uitkeringsaanspraken tussen ambtenaren en werknemers in de private sector relevant voor de arbeidsmobiliteit. Oudere ambtenaren met een lang dienstverband hebben vaak veel ruimere uitkeringsaanspraken, en dit kan in de weg staan aan een overstap. De overheid is daarnaast eigen-risicodrager voor de uitkeringen, en zal daarom niet zo snel tot ontslag overgaan. Maar dit verandert allemaal niet direct door het wetsvoorstel.
Over die uitkeringsaanspraken zal gewoon moeten worden onderhandeld tussen de overheid en de bonden (zoals ook nu al gebeurt). Daarnaast kunnen ook de pensioenen van ambtenaren mogelijk in de weg staan aan een overstap. En ook dit verandert niet direct door het wetsvoorstel.
Kortom: het wetsvoorstel is zeker ingrijpend en er zal heel wat veranderen. Maar laten we ook oppassen voor al te overspannen verwachtingen.
Anja Hoffmans
Clingendael Advocaten
Het zou ook een einde zijn van de praktijk dat een ambtenaar zich loyaal moet voelen aan het algemeen belang. Hij is straks niet langer in dienst van de overheid, maar van gemeente X, waterschap Y of uitvoeringsinstelling Z. Voortaan is de ambtenaar alleen nog loyaal aan zijn baas, wat die ook doet.
Wat een gemeenteraad wil, is dus voortaan irrelevant voor een gemeente-ambtenaar. Want hij wordt niet door de gemeenteraad betaald.
De enkele jaren geleden opnieuw ingevoerde ambtseed, kan dus ook weer worden afgeschaft.
Het begrip integriteit zal nu definitief een andere lading krijgen. Integer zijn is voortaan: je baas niet tegenspreken. Wie dat wel doet, krijgt eenvoudig ontslag, zonder dat de werkgever daarvoor eerst allerlei capriolen hoeft uit te halen. Wel zo helder.
Je prestaties worden voortaan niet meer afgemeten aan je bijdrage aan een goed overheidsfunctioneren, maar aan je bijdrage aan de politieke en hiërarchische toekomst van je bazen.
We nemen dus afscheid van de laatste eigenwijze, integere ambtenaren. De overheid is niet meer een neutrale dienaar van ieders welzijn. Voortaan is alles politiek en eigenbelang. Burgers die iets van de overheid willen, doen er goed aan het principe "voor wat hoort wat" goed in het achterhoofd te houden.
Als je bijvoorbeeld een bekeuring dreigt te krijgen, besef dan dat de politieman geen rechtszekerheid heeft, en ook weinig pensioen. Hij denkt en werkt dus als een gewone werknemer: flexibel en commercieel.
Dank, dank aan D66, de partij die het staatsrecht zo belangrijk vindt. En aan die andere partij... hoe heette die ook alweer? Iets met "Corrupte & Demagogische Aftakeling" of zo... Nou ja, die partij die er straks gelukkig niet meer is.