Eerste ex-ambtenaar ontslagen onder de Wnra

Voor het eerst is een ‘ambtenaar’ ontslagen onder de regels van het Burgerlijk Wetboek. Aan ambtenaren worden ook na 2020 andere integriteitsregels dan ‘gewone’ werknemers gesteld. Maar volgens advocaat Ed van Meer maakt de kantonrechter wel direct een fout: het nieuwe ambtenarenrecht blijft nog een zoektocht.

Hoogleraar

De man werkte sinds 1995 bij de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en was sinds 2012 hoogleraar Globalisation Studies and Humanitarian Action – en tevens ambtenaar. Vanuit die leerstoel was hij betrokken bij het Network On Humanitarian Action. Om financiële stromen van en naar dat netwerk in goede banen te leiden richtte de hoogleraar de stichting SNG op, waarvan hij zelf voorzitter werd. Daarover informeerde hij zijn werkgever niet, die daardoor niet kon controleren of subsidiegelden die waren bestemd voor de universiteit wel goed waren besteed. Toen de kwestie aan het licht kwam deed de universiteit een verzoek om de arbeidsovereenkomst te ontbinden. Dat verzoek werd gedaan op 14 januari 2020, nadat de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren in werking was getreden. Daarom boog de kantonrechter zich over dit verzoek, en niet meer de bestuursrechter over een ‘ontslagbesluit’.

Laakbaar gedrag

Die noemt het gedrag van de hoogleraar zeer laakbaar. Gelden bestemd voor de universiteit werden bijgeschreven op rekening van de stichting van de hoogleraar, de stichting verstuurde betalingsverzoeken op briefpapier van de universiteit en de stichting sloot ‘namens de universiteit’ een overeenkomst met een Russische instelling zonder dat de universiteit dat wist. Ook verstrekte de stichtingsvoorzitter bonussen aan zijn medewerkers. Zo kreeg een van hen, iemand die ook op de universiteit werkte, 19.000 euro. Het verstrekken van renumeraties is echter voorbehouden aan de universiteit als werkgever. De hoogleraar declareerde bij de stichting reiskosten (118.000 euro) en over dezelfde periode van vijf jaar ook bij de universiteit (25.000 euro). Daar zaten mogelijk dubbele declaraties bij, aldus de kantonrechter. De kantonrechter noemde dat alles ‘verwijtbaar’, wat een grond is voor ontslag – in het pre-Wnra-tijdperk zou dit ‘plichtsverzuim’ hebben opgeleverd.

Geen vergoeding

Dat het de hoogleraar niet was te doen om zichzelf te bevoordelen of de universiteit te benadelen, leidt volgens de kantonrechter niet tot een andere conclusie. De man had kunnen en moeten beseffen dat zijn handelwijze niet door de beugel kon. Het ernstige verwijtbaar handelen levert een redelijke grond voor ontbinding van de arbeidsovereenkomst op.

De hoogleraar eiste een transactievergoeding van 78.000 euro maar kreeg die niet omdat het ernstig verwijtbaar handelen aan hem kan worden toegerekend. Om die reden krijgt hij ook geen billijke vergoeding – hij had 1.129.000 euro geëist – van de kantonrechter, die op 26 maart 2020 uitspraak deed.

Onvoldoende toezicht

Volgens advocaat arbeids- en ambtenarenrecht Ed van Meer is deze uitspraak van belang, omdat de kantonrechter verwijst naar een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep uit 2013. ‘Daarin werd gesteld dat de eigen verantwoordelijkheid van de ambtenaar ertoe leidt dat deze zich niet kan verschuilen achter onvoldoende toezicht door de werkgever op het (financiële) handelen van de ambtenaar. Kennelijk heeft de kantonrechter in de civiele arbeidsjurisprudentie niet een soortgelijke uitspraak kunnen vinden en beroept hij zich nu op het publiekrechtelijke ambtenarenrecht zoals dat tot 1 januari 2020 bestond.’

Eigen verantwoordelijkheid

Volgens Van Meer is dit dan ook de eerste kantonrechtersuitspraak over hoe de verwijtbaarheid van handelen van ambtenaren vanaf de Wnra juridisch moet worden getoetst. Deze kantonrechter oordeelt dat ook na de Wnra de eigen verantwoordelijkheid van de ambtenaar centraal staat, wat in overeenstemming is met de parlementaire behandeling van de Wnra. Van Meer: ‘Dat is essentieel anders dan in het civiele arbeidsrecht, dat een ‘reglemententuchtrecht’ kent. Heel kort: als iets niet verboden is in een reglement kan het in beginsel niet worden tegengeworpen aan een werknemer als verwijtbaar handelen.’

Hoger beroep

Volgens Van Meer gaat deze kantonrechter ook nog eens uit van een ‘evidente misvatting’. ‘De kantonrechter stelt dat hij de CRvB-uitspraak mag toepassen omdat de hoogleraar na de Wnra nog steeds ambtenaar is. Dat is onjuist. In wat ik noem de ‘Wet normalisering onderwijs’ is immers bepaald dat de gehele onderwijssector – dus ook de Rijksuniversiteit Groningen – vanaf de Wnra niet meer de ambtelijke status kent. Met andere woorden: de Ambtenarenwet 2017 is niet op de hoogleraar van toepassing. Zou ik advocaat van de hoogleraar zijn dan zou ik zonder aarzelen hoger beroep adviseren en daar de hiervoor genoemde verschillen tussen de marktsector en publieke sector uitkristalliseren, met conclusie dat de uitspraak van de kantonrechter niet in stand kan blijven.’