De zorgplicht voor de gevallen ambtenaar

Een reinigingsmedewerker viel van een vuilniswagen en liep ernstig letsel op. Het college had als werkgever gezorgd voor instructies over risico’s die beladers kunnen lopen. Waarom moet het dan, ondanks de nagekomen zorgplicht, toch de letselschade vergoeden?

In de clinch is een rubriek waarin jurist/columnist Michel Knapen actuele zaken in het ambtenarenrecht belicht.

Even uit de concentratie en daar lag Bart Heuvelaar* op het wegdek. Een gebroken nek en in- en uitwendig hoofdletsel maken hem arbeidsongeschikt. Einde carrière bij de Reinigings- en Havendienst/Containerdienst, waar hij werkte als belader op een vuilniswagen. Als hij op een dag tijdens de afvalinzameling achterop de treeplank staat, trekt de vuilniswagen op, maakt direct een bocht en Heuvelaars handen glijden van de handgrepen af – en hij belandt op straat. Hij stelt de gemeente aansprakelijk voor de schade, maar die wijst dat af.

De rechtbank in Utrecht moet beoordelen of het college, als werkgever, haar zorgplicht heeft geschonden. Het is vaste rechtspraak dat het bestuursorgaan tegenover zijn ambtenaren een zorgplicht heeft. In dit geval: het college moet de werkzaamheden van de ambtenaar zodanig inrichten en moet zodanige maatregelen treffen en aanwijzingen geven, dat wordt voorkomen dat de ambtenaar in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt. Het college moet ook toezicht houden op de naleving van werkinstructies.

Het gaat om maatregelen die redelijkerwijs van het college kunnen worden gevergd om de veiligheid van het personeel te waarborgen, niet om alle denkbare risico’s uit te bannen. Pas als het college kan aantonen dat de zorgplicht is nagekomen – of als de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de ambtenaar – hoeft er geen schade te worden vergoed. Roekeloos, dat was Heuvelaar niet. Wel stelt het college dat het ongeval had kunnen worden voorkomen als hij zich, staand op de treeplank aan de achterzijde van de wagen, met beide handen had vastgehouden aan de handgrepen.

Het college vindt dat het heeft voldaan aan haar zorgplicht. Er zijn immers voldoende maatregelen genomen en voldoende aanwijzingen gegeven. Het valgevaar is meermalen onder de aandacht gebracht door middel van opleidingen, cursussen, V&G-themabijeenkomsten (veiligheid en gezondheid), toolboxmeetings en werkoverleggen. De ‘twee- handen-vast-instructie’ is frequent aan beladers gegeven, én er is toezicht gehouden op de naleving daarvan.

De rechtbank constateert echter dat het college geen risico-inventarisatie en -evaluatie heeft opgemaakt, wat wel moet volgens de Arbowet. Het valgevaar staat niet beschreven in het V&G-handboek, niet in de handleiding van de vuilniswagens en ook niet in de syllabus ‘Veilig Werken langs de Weg voor Inzamel en Reiniging’. De ‘twee-handen- vast-instructie’ is alleen in het V&Ghandboek vermeld, maar dat lag slechts ter inzage in de cabine van de vuilniswagen en is niet aan Heuvelaar uitgereikt. Een video daarover heeft Heuvelaar nooit gezien. Het college heeft niet aangetoond dat tijdens de bijeenkomsten het valgevaar en de ‘tweehanden- vast-instructie’ zijn besproken, en ook niet dat Heuvelaar bij die bijeenkomsten aanwezig was. Checklisten, logboeken, aanwezigheidsregisters – ze ontbraken of waren niet volledig.

Dus, concludeert de rechtbank in haar vonnis van 7 maart: het college heeft niet aangetoond dat het heeft voldaan aan de op haar als werkgever rustende zorgplicht. Daarbij ligt de lat behoorlijk hoog. Daarom is het college aansprakelijk voor de schade die Heuvelaar heeft geleden en nog zal lijden als gevolg van de valpartij. De hoogte van de schade wordt in een andere rechtszaak behandeld.

* De naam is gefingeerd.
ECLI:NL:RBMNE:2018:1008