Geen causaal verband tussen werk en ziekte

Achttien jaar nadat een ambtenaar kortstondig werkt met gevaarlijke stoffen, wordt bij hem een ernstige ziekte vastgesteld. Kan zijn werkgever na al die tijd nog aansprakelijk worden gehouden? 

Als op 12 mei 2000 brand uitbreekt in een opslagloods met chemisch afval, wordt Hidde Ysinga* erop afgestuurd. Wetterskip Fryslân, waar Ysinga werkt, wil de kwaliteit van het oppervlaktewater onderzoeken door na te gaan of er chemische stoffen in zitten. Ysinga neemt watermonsters, een klus die ongeveer een uur duurt.

Achttien jaar later wordt bij Ysinga acute myeloïde leukemie vastgesteld. Hij stelt dat het bestuur van het waterschap daarvoor aansprakelijk is, maar die wijst dat van de hand. De rechtbank Noord-Nederland is het daarmee eens. Ysinga niet, die gaat in hoger beroep bij de Centrale Raad van Beroep. Die moet beoordelen of Ysinga recht heeft op schadevergoeding wegens schending van de zorgplicht.

Dat een bestuursorgaan een zorgplicht heeft tegenover een ambtenaar is evident. Het bestuursorgaan moet de werkzaamheden zodanig inrichten en daarvoor zodanige maatregelen treffen als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de ambtenaar in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt. De woorden ‘in de uitoefening van zijn werkzaamheden’ zijn hier van belang: er moet tussen de werkzaamheden en de schade een oorzakelijk verband bestaan. Zo’n verband is pas aanwezig als aannemelijk is dat het werk de schade daadwerkelijk heeft veroorzaakt. Het is de ambtenaar die dat moet aantonen.

Volgens Ysinga is dat causaal verband er. Het was die dag windstil en zonnig, de concentratie benzeendamp in het bemonsterde bluswater was zeer hoog. Hij is daarnaast blootgesteld aan tolueen, dat het effect van (kankerverwekkend) benzeen nog versterkt. Tijdens het monsteren beschikte Ysinga niet over beschermingsmiddelen. Er waren, beweert hij, geen andere risicofactoren aanwezig die tot leukemie kunnen hebben geleid.

Toch vindt de Raad dat Ysinga het causaal verband tussen de blootstelling aan benzeen in 2000 en de leukemie in 2018 niet aannemelijk heeft gemaakt. Ja, de ambtenaar is blootgesteld aan schadelijke stoffen. De medisch adviseur die Ysinga heeft ingeschakeld, geeft aan dat een causale relatie tussen de ziekte en de blootstelling aan benzeen onvoldoende evident is, maar evenmin voor 100 procent kan worden uitgesloten. De deskundige die namens het waterschapsbestuur de kwestie heeft onderzocht, stelt dat een oorzakelijk verband tussen de brand en leukemie niet met 100 procent zekerheid is uit te sluiten.

Een verband met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid of ten minste hoogstwaarschijnlijk kan echter van de hand worden gewezen. Beide medisch adviseurs betrekken bij hun conclusies het lange tijdsverloop (achttien jaar) tussen de blootstelling aan benzeen en het ontstaan van leukemie, dat de blootstelling kortstondig en niet heel hoog is geweest en dat Ysinga in de eerste periode na de blootstelling geen klachten had.

De Raad (uitspraak 14 juli 2022) volgt die redenering. Ysinga beweert wel dat hij is blootgesteld aan veel meer benzeen en tolueen dan waarvan de medisch adviseurs zijn uitgegaan, maar heeft dat niet met stukken onderbouwd. En dat er geen andere risicofactoren bij Ysinga bekend zijn, is onvoldoende om een causaal verband aan te nemen tussen de blootstelling en het ontstaan van leukemie.

Ysinga betoogt nog dat de bewijslast moet worden omgedraaid, maar dat wijst de Raad van de hand. De omkeringsregel wordt niet toegepast als het verband tussen de gezondheidsschade en de arbeidsomstandigheden te onzeker of te onbepaald is.

* De naam is gefingeerd.
ECLI:NL:CRVB:2022:1641