Eigenaar diensthond moet schade betalen

Een douanebeambte loopt tijdens haar dienst een neusfractuur op, veroorzaakt door een speurhond die zij begeleidde. De staatssecretaris schond zijn zorgplicht niet, vindt de rechtbank. Waarom krijgt de ambtenaar toch een schadevergoeding? En waarom zo weinig?

'In de clinch' is een rubriek waarin jurist/columnist Michel Knapen actuele zaken in het ambtenarenrecht belicht. 

Eén onverwachte beweging, en Eva Oplaan* had een dubbele neusfractuur. Met dank aan Cokey*. Dat gebeurde op een dag in februari 2016. Oplaan, sinds 2001 speurhondengeleider bij de Belastingdienst Douane Schiphol Cargo, zou de jonge hond opleiden. Tijdens een oefening sprong Cokey plotseling omhoog, vol in het gezicht van Oplaan. Ze eist materiële en immateriële schadevergoeding van haar werkgever, de staatssecretaris van Financiën.

Oplaan had haar leidinggevende meermalen laten weten dat Cokey veel te sterk voor haar was, te onstuimig en soms zelf onhandelbaar. Omdat er geen maatregelen werden getroffen waardoor dit ongeval had kunnen worden voorkomen, heeft de staatssecretaris zijn zorgplicht geschonden. Omdat Cokey een diensthond is, was Oplaan verplicht met haar te werken en kon zich niet onttrekken aan deze gevaarzettende situatie. De staatssecretaris wijst elke aansprakelijkheid af.

Oplaan stapt naar de rechtbank Gelderland. Het is vaste rechtspraak dat een bestuursorgaan de werkzaamheden zo moet inrichten dat wordt voorkomen dat een ambtenaar (letsel)schade lijdt. Maar niet elk denkbaar risico kan op voorhand worden uitgebannen: het gaat om maatregelen die redelijkerwijs van het bestuursorgaan kunnen worden verlangd om de veiligheid van het personeel te waarborgen. Het enkele feit dat een ongeval heeft plaatsgevonden, betekent niet dat het bestuursorgaan zijn zorgplicht heeft geschonden.

De rechtbank vindt dat de staatssecretaris voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat Cokey een normale, geschikte speurhond was. Dat deze plotseling omhoog sprong, is geen abnormaal gedrag voor een (speur) hond. Van een speurhondengeleider kan worden verwacht hierop bedacht te zijn.

Omdat het ongeval te wijten is aan een ongelukkige samenloop van omstandigheden, is de zorgplicht niet geschonden en is er geen recht op schadevergoeding. Bij een beroepsincident moet op grond van het ambtenarenreglement (ARAR) de schade wel worden vergoed. Maar dat was niet het geval, omdat dit geen bijzonder gevaarlijke, risicovolle omgeving was.

Toch vindt de rechtbank, zo blijkt uit de uitspraak van 20 augustus, dat er sprake is van ‘bijzondere omstandigheden’. Daarom moet de staatssecretaris de schade ‘naar maatstaven van billijkheid’ vergoeden. Niet omdat het ambtenarenrecht dat eist, maar omdat het burgerlijk recht dit bepaalt. De staatssecretaris is bezitter van Cokey, en is daarmee – zo stelt het Burgerlijk Wetboek – aansprakelijk voor schade die de hond heeft aangericht.

Oplaan berekent de geleden en nog te lijden materiële en immateriële schade op ruim 138.000 euro. Die zit vooral in de eigen risico van de zorgverzekering over de komende dertig jaar, kosten voor acupunctuur (43.000 euro), aanschaf van speciale lichtgewicht brillen (27.000 euro), aanschaf van een auto (ruim 20.000 euro, inclusief verzekering en belasting) en 25.000 euro aan immateriële schade.

Omdat het slachtoffer verreweg de meeste kosten niet aannemelijk maakt, aldus de rechtbank, worden ze niet vergoed. Dat geldt ook voor de immateriële schade. De dubbele neusfractuur heeft geleid tot zenuwpijnen, forse hoofdpijn, verlies van geur en smaak, een verstopte neus en weinig lucht.

Maar omdat de staatssecretaris alleen aansprakelijk is omdat hij bedrijfsmatig de bezitter is van de hond en hem geen enkel verwijt valt te maken, wordt de immateriële schadevergoeding fors verlaagd – vergelijkbaar met wat rechters in soortgelijke gevallen toekennen. De rechtbank vindt 3.000 euro billijk – dat bedrag moet de staatssecretaris aan Oplaan betalen.

* De naam is gefingeerd.
ECLI:NL:RBGEL:2019:3743