Coronablog Breda: ‘Life is what happens to you...’

Op het laatste album vlak voor zijn dood zingt John Lennon: ‘Life is what happens to you while you’re busy making other plans’. Dat is wat ik neurie als ik blader in mijn agenda en notities nalees van vóór 9 maart.

Plannen maken: ik ben er gek op! Op middelbare school en universiteit begon ik elke eerste dag van de voorbereiding op examens met het maken van een plan. Moe van het doordenken van de planning, kwam ik de eerste dag niet meer aan studeren toe. En moest ik dag 2 besteden om mijn planning van dag 1 aan te passen. Hoe heerlijk voelde het om op papier een sluitende planning te hebben. En wat een voldoening gaf het om met zweet, lef en improvisatie ondanks de planning toch hoge cijfers te scoren.

Als ambtenaar ben ik op menig startmoment, inspiratiebijeenkomst, symposium, seminar, persontmoeting of ordinaire borrel geweest om het heugelijke moment te vieren dat ‘Het Plan’ gereed was. ‘Het moet, het kan! Op voor het plan!’ riepen de sociaal-democraten al in 1933. Inmiddels lijkt elke politieke stroming overtuigd van de maakbaarheid van economie en samenleving. Maar helaas hebben we buiten ‘Het Plan’ vaak te dealen met ‘real life events’ zoals ruzies, incompetentie, oliecrises, oorlogen, bankencrises, virussen. ‘Events, my dear, events’ zei de Britse premier Harrold Macmillan toen een journalist hem vroeg wat de koers van zijn kabinet zou kunnen beïnvloeden.

Corona schudt aan ons wereldbeeld van voorspelbaarheid en planbaarheid. En staat daar te schudden naast andere ‘events’ zoals Brexit, presidentsverkiezingen in de VS, een leiderschapswissel in Duitsland. We zoeken houvast voor een geloof dat de toekomst maakbaar is, dat we door handelen in het hier en nu de toekomst kunnen beïnvloeden.

In een minicollege verkent professor Martijn van der Steen hoe overheden met radicale onzekerheid om kunnen gaan. Van der Steen loopt enkele routes langs die overheden kunnen bewandelen om met verrassingen om te gaan, zoals robuustheid, ‘agility’, veerkracht. ‘Je kunt het gevaar beter opzoeken, in kleine stapjes, zien wat er gebeurt en dan vervolgens razendsnel reageren.’ ‘We gaan bestuurders krijgen die zeggen we gaan iets doen en de kans dat iets misloopt is vrij groot. Het is de enige manier om te weten te komen hoe het werkt’, aldus Van der Steen. Het is ongeveer de strategie waarmee ik mijn studie bestuurskunde succesvol heb afgerond.

Een teveel aan veerkracht en improviseren kan ruimte geven voor nieuwe verrassingen en het realiseren van je doelen verder weg brengen. Begin 1812 had Napoleon heel Europa aan zijn voeten, behalve Engeland. Om Engeland op de knieën te krijgen, voerde Frankrijk een economische boycot. Engelse handel kwam echter via Rusland tóch op de Europese markt. Napoleon maakte plannen om Rusland te dwingen zich aan de boycot te houden. Met ruim een half miljoen soldaten valt hij in juni 1812 Rusland binnen. Het lukt de Russen niet om weerstand te bieden. Ze trekken zich steeds verder terug en creëren daarmee een vacuüm waarmee ze de Fransen steeds verder de Russische steppen inzuigen. En zo kwam Napoleon in Moskou terecht om Engeland te veroveren. En eindigde zijn plan uiteindelijk in 1814 met de inname van Parijs door de Russen.