Kabinet Rutte III valt over toeslagenaffaire

Het kabinet treedt af vanwege het snoeiharde rapport over de toeslagenaffaire. Het besluit viel tijdens de wekelijkse ministerraad vrijdag. Het besluit viel tijdens de wekelijkse ministerraad vrijdag. Daar werd gesproken over de politieke gevolgen van de affaire, waar vele duizenden mensen het slachtoffer van zijn geworden. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) heeft besloten direct op te stappen.

Verregaande conclusies

Premier Mark Rutte gaf vanmiddag een toelichting op zijn ministerie van Algemene Zaken. Het besluit om politieke verantwoordelijkheid te nemen in goede harmonie genomen. De positie van het kabinet werd onhoudbaar door de verregaande conclusies van het rapport van de commissie-Van Dam over de affaire. Al snel na de publicatie ervan in december nam de druk op het kabinet toe om de ultieme vorm van politieke verantwoordelijkheid te nemen.

Ongekend onrecht

De speciale Kamercommissie concludeerde dat ouders 'ongekend onrecht' is aangedaan. Het kabinet, de Kamer, de Belastingdienst en de rechtspraak hebben de 'grondbeginselen van de rechtstaat' geschonden, met verregaande gevolgen voor vele duizenden ouders. De ontspoorde fraudejacht vond vrijwel volledig plaats tijdens de kabinetten-Rutte.

Ouders sneller compenseren

In de zomer van vorig jaar stemde de volledige Kamer in met een parlementaire ondervraging naar de politieke en ambtelijke verantwoordelijkheid in het overheidsschandaal. Het rapport kwam half december uit en zorgde al voor een belofte van het kabinet om ouders sneller en ruimhartiger te compenseren. Een maand later werd pas intensief gesproken over politieke gevolgen.

Stukken kabinetsbesluiten meteen openbaar
Vlak nadat zijn kabinet was afgetreden, maakte Rutte bekend dat stukken die ten grondslag liggen aan kabinetsbesluiten voortaan altijd worden gepubliceerd. Ook wordt na afloop van elke ministerraad een besluitenlijst gepubliceerd. Het besluit tot meer openheid over het kabinetsbeleid maakt deel uit van het maatregelenpakket naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Daarin werd de Tweede Kamer vaak niet goed genoeg geïnformeerd.

Wiebes direct opgestapt
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) maakt geen deel uit van het demissionaire kabinet dat tot een nieuw kabinet is aangetreden op de winkel past. Wiebes was in het vorige kabinet als staatssecretaris van Financiën nauw betrokken bij de toeslagenaffaire. Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) neemt het beheer van zijn ministerie van hem over. Lodewijk Asscher, in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken, kondigde donderdag al aan dat hij zich terugtrekt als lijsttrekker van de PvdA.

Oppositie: aftreden was onvermijdelijk

Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn eensgezind van mening dat het aftreden van het kabinet onvermijdelijk was. De toeslagenaffaire was te ernstig om te kunnen aanblijven. Eerder deze week werd al duidelijk dat vrijwel de hele oppositie klaarstond om een motie van wantrouwen te steunen, als het kabinet niet de eer aan zichzelf zou houden. PVV-leider Geert Wilders noemt het 'terecht' dat het kabinet aftreedt. 'Onschuldige mensen zijn gecriminaliseerd, hun levens verwoest en de Kamer is daarover onjuist en onvolledig geïnformeerd.' Maar hij vindt het ook 'ongeloofwaardig als de verantwoordelijken straks gewoon weer doorgaan als lijsttrekker'.

Klaver: geen gevolgen voor coronabeleid

'Aftreden is de enige juiste conclusie', vindt SP-leider Lilian Marijnissen. 'De rechtsstaat is geschonden. Dit is niet het sluitstuk, maar het begin.' De SP vindt het daarnaast hoog tijd dat de gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire nu echt compensatie gaan krijgen. 'Het is tijd voor een eerlijke overheid.' Ook GroenLinks-voorman Jesse Klaver vindt het aftreden van het kabinet het enig juiste besluit. 'Laat dit tegelijkertijd een nieuw begin zijn', twittert hij. 'Een keerpunt. Het moment waarop we onze verzorgingsstaat weer op gaan bouwen. En waarop de overheid haar eigen burgers weer vertrouwt.' Klaver benadrukt dat de val van het kabinet geen gevolgen mag hebben voor het coronabeleid.

'Stikstofwet niet controversieel verklaren'

De stikstofwet die nu bij de Eerste Kamer ligt, moet niet controversieel verklaard worden. Daarvoor pleit branchevereniging Bouwend Nederland in reactie op het vallen van het kabinet. 'Het is voor Bouwend Nederland heel belangrijk dat crises die er nu zijn behandeld worden. Met name de coronacrisis, maar laten we ook stikstof niet vergeten', zegt een woordvoerder. 'Het bestuurlijke proces moet niet stil komen vallen. Want je bent zo weer een paar maanden verder voordat die wet behandeld wordt, misschien wordt er dan weer een andere aanpak gekozen, je weet het niet', aldus Bouwend Nederland.

(ANP)