Ambtenaar zijn, zo doen we dat!

Socialisatie, zo leert Wikipedia ons, is het proces waarbij iemand, bewust of onbewust, de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd. Voor wat betreft werk gaat het dan over secundaire socialisatie (primaire socialisatie vindt plaats in gezin of intieme vriendengroep, en tertiaire socialisatie vanuit massamedia).

Ik kom er op omdat er veel gesproken wordt over het vakmanschap van de ambtenaar. Door de turbulente omgeving is er onmiskenbaar behoefte aan het verzetten van de bakens van dit vakmanschap. Dat ondersteun ik ook van harte.

De term 'ambtenaar' blijft me wel bezighouden, wat is de bindende werking daarvan? Als je naar de hoeveelheid werksoorten en beroepen kijkt, kun je je oprecht afvragen of 'de ambtenaar' wel bestaat. Veel mensen bij de overheid doen dusdanig verschillende dingen dat je moet zoeken naar een overkoepelend element. Desondanks voelen mensen zich wel verbonden door de term ambtenaar. Er is dus wel iets dat ons verbindt. Dat heeft volgens mij met socialisatie te maken.

Het opnieuw definiëren van de kern en de waarden van het ambtenaarschap in de veranderende omgeving is een soort zelfreinigend groepsproces. Een peer pressure-cooker, waarbij je de door elkaar geformuleerde uitgangspunten mede overneemt omdat je omgeving dat ook doet. Het biedt veranderaars dan ook een mooie insteek om in een enigszins afgesloten groep, zoals een werkgemeenschap van een ministerie of gemeente, toch vanuit een bindende term als ambtenaar die peer pressure-cooker op te starten. Natuurlijk zitten daar ook nadelen aan. Sterkste nadeel is dat de generalisaties geen recht doen aan de werkelijkheid en finesses van de eigen context. Als veranderaar zou ik dan ook kiezen voor een peer pressure met daarbij vertaling naar de eigen context. Het voordeel van de socialisatie weegt toch in mijn ogen zwaarder, we hebben er veel voor over om bij de groep te horen.

Tertiaire socialisatie kennen we ook als ambtenaren. Beelden in de massamedia zijn niet altijd positief en vervallen vaak in oude, belegen grappen. Toch zie ik ook daar positieve veranderingen. Serious ambtenaar is een mooi voorbeeld waarbij de term ambtenaar in de massamedia anders wordt ingevuld en daarmee bijdraagt aan een positiever beeld. De portrettengalerij, met markante ambtenaren uit 200 jaar geschiedenis van het koninkrijk, probeert daar ook aan bij te dragen.

Socialisatie kan zeker een positieve kracht zijn bij het veranderen van gedrag. Het vraagt aandacht, maar als we dat met elkaar willen, als groep, gaat dat met socialisatie nou juist ook lukken….  

Jeroen Pepers