Amstelveen en Aalsmeer samen verder na het nulpunt

In een leeg gemeentehuis vertelde het Aalsmeerse gemeentebestuur twee jaar geleden waarom zij de stekker trok uit de ‘ongelijkwaardige’ ambtelijke samenwerking met grote buur Amstelveen. De scherven werden opmerkelijk snel gelijmd. De gemeenten werken nu nauw samen én het Aalsmeerse gemeentehuis wordt straks weer bemenst.

Tij gekeerd
’t Kan verkeren, was de lijfspreuk van de zestiende-eeuwse Amsterdamse dichter Bredero. Ruim 400 jaar later wordt die spreuk weer bewaarheid. ‘Relatietherapie voor Aalsmeer en Amstelveen’ kopte Binnenlands Bestuur eind 2019. En laat die therapie onder leiding van twee ‘proces­versnellers’ zowaar zijn geslaagd. ‘Niet eerder is het gelukt om een knellende ambtelijke samenwerking te behoeden voor een scheiding en het tij te keren. Aalsmeer krijgt weer een eigenstandige kernorganisatie met volledige publieke dienstverlening uit eigen raadhuis én gezamenlijk behouden we de voordelen van de schaalvergroting. En dit alles binnen bestaande budgetten!’, zegt een enthousiaste burgemeester Oude Kotte van Aalsmeer. Hij was het die twee jaar geleden samen met zijn wethouder Robert van Rijn (VVD) de plannen voor ambtelijke samenwerking de nek om draaide.

Hernieuwde samenwerking
Als we via beeldbellen spreken over hoe die hernieuwde samenwerking tot stand kwam, zijn de Aalsmeerse wethouders Van Rijn en Bart Kabout (CDA) en de Amstelveense wethouder Frank Berkhout (D66) aanwezig. Plus de beide gemeentesecretarissen Sjoerd Vellenga van Aalsmeer en Bert Winthorst van  Amstelveen. Waar precies lag de kiem van de hernieuwde samenwerking tussen het ‘dorpse’ Aalsmeer en de zoveel meer ‘stadse’ grote broer Amstelveen? In 2019 wilde Aalsmeer al een andere samenwerking, maar eerst moest een onafhankelijke geschillencommissie uitspraak doen over de toenmalige ‘ict-ruzie’. Kortweg kwam die erop neer dat Aalsmeer meer moest gaan lappen voor de Amstelveense investeringen in ict-uitbreiding. Het overgenomen advies van de commissie was dat Aalsmeer minder hoefde te betalen dan de 6,4 miljoen die Amstelveen verlangde. Maar dat het toch een substantiële ict-bijdrage moest leveren ten bedrage van 4,1 miljoen. Daarna konden de gemeenten een nieuwe vorm van samenwerken aangaan.

Nulpunt
‘Dat was een nulpunt waarvandaan we verder konden’, vult Berkhout aan. Het rekensommetje van uit elkaar gaan was inmiddels ook gemaakt en dat viel niet mee. Uit elkaar gaan – samenwerking op ambtelijk niveau was er al vanaf 2013 – had grote maatschappelijke gevolgen en was voor beide gemeenten niet goed. De organisatie zou twee jaar op slot gaan. ‘We hebben toen naar elkaar uitgesproken: laten we kijken of er iets anders voor in de plaats kan komen. Dat was een mijlpaal in de discussie.’ De Aalsmeerse wethouder Kabout benadrukt het belang van de meerjarige afspraak (tot 2022) voor die Aalsmeerse ict-bijdrage. ‘Daar zat ook een voorziening voor onvoorziene kosten bij. Voordeel daarvan is dat je dan geen tussentijdse discussies, chagrijn en negativiteit hebt.’ De uitspraak deed recht aan de beide colleges. ‘En handig was dat er een goed uitgeruste ict-organisatie was tijdens de toen net uitgebroken corona­pandemie’, zegt Berkhout. ‘We hadden het thuiswerken en de Tozo snel in de steigers en hebben van de nood ook een deugd gemaakt. We waren klaar voor de volgende stap.’

Potloodschets
Van die eerste stap naar gelijkwaardigheid voor Aalsmeer is eerst een potloodschets gemaakt, vertelt Van Rijn. ‘We wilden per se zelfstandig blijven. De impact kan groot zijn als je gaat scheiden, maar de gemeenteraad zat er pittig in, zeker hier. Dat speelde ook mee.’ Beide raden stemden deze maand vrijwel unaniem in met de hernieuwde samenwerking. Alleen de Amstelveense GroenLinks-fractie stemde tegen. De Aalsmeerse raad was betrokken bij het maken van de potloodschets. ‘We wilden meer regie, grip en sturing vanuit Aalsmeer op financiën en op onze opgaven’, gaat Van Rijn verder. Ict, bedrijfsvoering en sociaal domein gingen goed en hoefden niet per se terug naar Aalsmeer. ‘We wilden eigen accenten leggen op onze unieke aandachtspunten op woningbouw en infrastructuur.’

Eigen kernorganisatie
Er komt in Aalsmeer een ambtelijke kernorganisatie van 25 fte om het college te ondersteunen, waardoor de bijdrage voor dienstverlening aan Amstelveen per saldo 1,5 miljoen lager wordt. ‘En Aalsmeerders kunnen nu weer in hun eigen gemeente terecht.’ Ook komen ambtenaren, in dienst van de ambtelijke AA-organisatie, op het Aalsmeerse raadhuis te werken. ‘Dat was al de afspraak, maar kwam er acht jaar lang niet van, mede vanwege de coronapandemie. Nu realiseren we dat. Het is fijn dat ze zichtbaar zijn. Loketten met eigen Aalsmeerse ambtenaren,  we zijn er blij mee, maar het heeft lang geduurd.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)