Verantwoord aan de zwier

Het is een van de oudste van Nederland en zeker de grootste van de Benelux, bij liefhebbers en stad- en streekgenoten uiteraard bekend, maar wellicht niet bij iedere Nederlander: de Tilburgse Kermis. Dit jaarlijks terugkerende en tien dagen durende evenement in de laatste week van juli kan dagelijks honderdduizenden bezoekers trekken. Hoe gaat men om met de risico’s? ‘Het draaiboek verandert ieder jaar.’

Deel van vakantieactiviteiten

Volgens het Regionaal Archief Tilburg was er in het jaar 1567 al een ‘Tilborchse kermisse’. En al zou het een paar jaar later zijn: we mogen wel van een eeuwenoude traditie spreken. Een traditie die in de loop der jaren ook flink is veranderd. Waar in 1974 nog de ‘Monorail’, de eerste volledig stalen ‘rollercoaster’, op de Tilburgse Kermis werd geïntroduceerd, staan er in 2024 ruim 200 attracties in een 4,5 kilometer lang lint door het centrum van Tilburg. ‘Vroeger was het meer op de pleinen’, weet burgemeester Theo Weterings, geboren en getogen Tilburger, nog. Het wordt zijn zevende kermis als burgemeester. ‘En dan weet je wat het betekent voor veel mensen in binnen- en buitenland. Het is ook nu nog voor veel mensen een belangrijk deel van de vakantieactiviteiten.’

Draaiboek nooit hetzelfde

Hoewel de gemeente over bezoekersaantallen al jaren geen uitspraken meer doet, trekt de kermis naar verluidt jaarlijks ruim 1 miljoen bezoekers, waarmee het een van de best bezochte evenementen van Nederland is. Het drukstbezochte onderdeel is de Roze Maandag, met, wederom naar verluidt, rond 300.000 bezoekers. ‘Een heel mooi evenement, welkom in Tilburg!’, prijst Weterings de kermis aan. Maar een dergelijk drukbezocht evenement is niet zonder risico’s. Aan het draaiboek voor de kermis wordt het hele jaar gewerkt. Op de website van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant vertelt Bento Evers, adviseur informatie, onderzoek en analyse, dat de eerste voorbereidingen van de brandweer al starten in oktober met het beoordelen van de voorlopige opstelling. In maart is er dan overleg met de andere betrokken partijen, zoals de gemeente, politie, GHOR, de verkeersdienst en de ambulancedienst. ‘Er liggen draaiboeken, maar geen één jaar is hetzelfde.’

Dagelijks overleg

Een brandweerauto en ambulance op het terrein zelf is meegenomen in de draaiboeken, bevestigt Weterings. ‘De hulpdiensten moeten daar sowieso snel kunnen komen. We houden er zo rekening mee dat zij er snel mogelijk kunnen zijn.’ Als burgemeester is hij uiteraard verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. Tijdens de kermis voert Weterings dagelijks overleg met boa’s, politie en exploitanten. ‘Het is een groot evenement, soms honderdduizend bezoekers per dag. Veiligheid is dan belangrijk. We doen aan crowdcontrol en beschouwen de situatie dagelijks met de politie, brandweer en de gezondheidsdienst, er is een uitvoerig draaiboek.’ In de coronatijd lag de nadruk uiteraard meer op gezondheidsrisico’s en in de laatste week van juli kan hitte een grote rol spelen. ‘Er is steeds weer van alles te verbeteren, we putten ook uit ervaring van kermisexploitanten. Die zijn erg betrokken.’

Speciale 'kermiswethouder'

Waar burgemeester Weterings verantwoordelijk is voor de veiligheid van de kermis, is er ook een speciale ‘kermiswethouder’, Maarten van Asten, eigenlijk de wethouder evenementenbeleid. ‘Die gaat meer over het feest en de ontwikkeling van de kermis, zoals de festivalisering’, legt Weterings uit. ‘Het stimuleren van Roze Maandag, een hoogtepunt van de kermis, hoort daar ook bij.’ Weterings maakt zich tijdens de kermis drukker om crowdcontrol en de afstemming met de horeca. Als het te druk wordt, is er contact met exploitanten om een andere wachtrij te maken, de attractie korter te laten duren of zelfs even uit te zetten. De gemeente helpt hen ook sneller contact te leggen met de politie om aangifte te doen of camerabeelden te gebruiken als er attracties zijn vernield of er is ingebroken.

Afsluitbaar terrein

En dan is er nog risico op incidenten, zoals lhbtqia+-geweld. ‘We houden met alle scenario’s rekening’, reageert Weterings. ‘Roze Maandag is het mooiste wat je kunt meemaken, maar het brengt ook extra veiligheidsrisico’s met zich mee.’ Een paar jaar geleden ontstond het fenomeen dat er met auto’s op mensenmassa’s werd ingereden. ‘Je moet dan zorgen dat het terrein afsluitbaar is, zodat voertuigen daar niet kunnen komen. Daar hebben we een jaar discussie over gevoerd, met name ook over de vraag: wat kost dat?’

Horecanachten na sluiting

‘Op calamiteiten die zich gelukkig nog niet hebben voorgedaan bereid je je samen met de partners voor door gezamenlijk risico’s en scenario’s in kaart te brengen en maatregelen samen te doorleven’, vult Winfred Kuijpers, politiecommandant van het TDA (team districtelijke aanpak) van de kermis, aan. ‘Eigenlijk hebben we als politie meer inzet rond de kermis vanwege de hoge bezoekersaantallen in de horeca, zeker wanneer het mooi weer is.’ De kermis an sich is vrijwel altijd een goed verlopend tiendaags ‘open’ evenement zonder noemenswaardige problemen, is zijn ervaring. ‘De complexiteit voor de veiligheidsissues voor de politie zit hem meer in de combinatie met de reguliere wijkzorg rondom het kermisterrein en de openbare orde in de horecanachten na de sluiting van de attracties.’

Lees het hele volledige artikel van deel 1 van deze zomerserie in BB13 (inlog).