Gemeente Noordwijk beraadt zich op hoger beroep

De gemeente Noordwijk zal de proceskosten en de kosten voor rechtsbijstand voor de gedaagden in de zogenoemde ondermijningszaak, oud-bestuurders en een oud-ambtenaar, vergoeden. De gemeente beraadt zich nog over het instellen van  hoger beroep. Dat zegt Wendy Verkleij, burgemeester van Noordwijk, in een schriftelijke reactie op de uitspraak van de rechtbank Den Haag. ‘Het is een zaak die geen winnaars kent.’

Niet onrechtmatig behandeld

Onlangs oordeelde die dat twee Noordwijkse vastgoedondernemers niet onrechtmatig zijn behandeld door degenen die hebben bijgedragen aan het opstellen van het document ‘Ondermijning van de democratie in het lokaal bestuur in Noordwijk’ en het verspreiden daarvan. Dat was de ‘hoofdzaak’. In de vrijwaringszaak oordeelde de rechter dat de gemeente Noordwijk, in de persoon van toenmalig burgemeester Jan Rijpstra, wel degelijk opdracht had gegeven voor het vervaardigen van het document en de gemeente eveneens de proceskosten en de juridische kosten voor de benadeelde ex-bestuurders en oud-ambtenaar moet vergoeden.

Geen winnaars

Op vragen van Binnenlands Bestuur antwoordt burgemeester Verkleij dat het een ‘zeer complexe zaak is die al lang loopt en mensen in Noordwijk raakt, zowel aan de kant van de gedaagden als de eisers’. ‘Het is een zaak die geen winnaars kent.’ Oud-wethouders die zijn gedaagd noemen hun ‘overwinning’ bitterzoet, ‘omdat we al die jaren als oud-wethouders de steun hebben gemist van onze gemeente en met name burgemeester Verkleij’. Die stelt namens het college dat ‘bestuurders en oud-bestuurders in een veilig bestuurlijk klimaat moeten kunnen rekenen op bescherming en zorgvuldigheid van het college’. ‘Dit betekent onder andere adequate ondersteuning en juridische bescherming wanneer zij vanwege hun functie door derden worden gedaagd.’

Niet verantwoordelijk

Maar in deze complexe en bijzondere zaak werd het college geconfronteerd met een, volgens de uitspraak, ‘onevenwichtig, gebrekkig en sterk gekleurd document’, schrijft Verkleij. ‘Bij de totstandkoming zijn bovendien niet de juiste bestuurlijke procedures gevolgd. Het college heeft zich dan ook altijd op het standpunt gesteld dat zij niet verantwoordelijk is voor dit specifieke document, maar de oud-bestuurders en oud-ambtenaar. Dat die laatsten in de hoofdzaak zijn gedaagd, valt volgens dat standpunt dan ook buiten de verantwoordelijkheid van de gemeente.’ Na het oordeel van de rechter in de hoofdzaak en over het standpunt van de gemeente Noordwijk in de vrijwaringszaak, zal de gemeente uitvoering geven aan het vonnis en de proceskosten en de kosten voor rechtsbijstand van de oud-bestuurders en de oud-ambtenaar vergoeden. De gemeente beraadt zich echter nog over het instellen van hoger beroep.

Volstrekt ongekend

De gedaagden schrijven dat ‘Noordwijk een schrijnend voorbeeld is van hoe vastgoedbelangen de lokale democratie kunnen corrumperen’. ‘Politici en ambtenaren die opkomen voor transparantie en integriteit worden onder druk gezet, zwartgemaakt en zelfs juridisch vervolgd. Deze zaak laat zien hoe juridische procedures misbruikt kunnen worden om kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Opmerkelijk is dat de gemeente, en met name de burgemeester, de gedaagden in de steek liet, iets wat in Nederland volstrekt ongekend is.’

Geen kant gekozen

Volgens Verkleij zijn de gedaagden en eisers in deze zaak verantwoordelijk voor hun eigen woorden. ‘Het college koos geen kant voor gedaagden of eisers, omdat er verschillende standpunten waren in de zaak over het eigenaarschap van het document. Het onderbouwde standpunt van de gemeente was dat het document niet de verantwoordelijkheid van de gemeente is, maar de verantwoordelijkheid van de opstellers (de oud-wethouders en oud-ambtenaar).’ Na het dagen van de opstellers was het wachten op het oordeel van de rechter. ‘Onderdeel hiervan was het oordeel over de verantwoordelijkheid voor het document.’

Hoeder bestuurlijke integriteit

De rechter oordeelde dat oud-burgemeester Rijpstra wel degelijk opdracht had gegeven tot het rapport en daartoe bevoegd was, gezien zijn wettelijke taak als hoeder van de bestuurlijke integriteit van de gemeente Noordwijk, en daarmee de gemeente verantwoordelijk is voor het document. Volgen Verkleij distantieerde het college zich ‘na onderzoek’ publiekelijk van het document. ‘Het was geen gemeentelijk document, omdat er geen besluit over was genomen.’ De totstandkoming van het document was buiten het college om gegaan. ‘Bovendien voldeed het niet aan gemeentelijke zorgvuldigheids- en kwaliteitseisen: er was geen registratie, onderzoeksdoel, bronvermelding of toepassing van hoor en wederhoor.’ Verkleij wijst er op dat, hoewel de rechtbank anders oordeel, deze wel nadrukkelijk overweegt dat het standpunt van de gemeente over de opdrachtverlening ‘op voorhand geen kansloos verweer was’.

Uitzonderlijke situatie

Fractievoorzitter Taetske Visser-Danser (PUUR) zegt dat ze als raadslid gedagvaard is op grond van twee (ongevraagde) e-mails, openbaar gemaakt door het Noordwijkse college, van welgeteld zes en vier regels. ‘De burgemeester heeft mij gedurende de afgelopen drie jaar aan mijn lot overgelaten, dat is zorgelijk. Want wie wil er in deze wetenschap nog raadslid worden?’ Maar volgens Verkleij gaat het hier om een ‘zeer complexe en uitzonderlijke situatie’. ‘In de gemeente Noordwijk zien wij juist een grote interesse in de politiek, zowel bij jong als oud.’ Dit zou blijken uit de hoge opkomst en betrokkenheid bij lokale initiatieven. ‘Binnen onze gemeente worden cursussen “Politiek Actief” georganiseerd, die elke keer volledig volgeboekt zijn. Dit toont aan dat inwoners graag meer willen leren over de werking van de lokale democratie en hoe zij hieraan kunnen bijdragen.’ Vacatures in de gemeenteraad worden ‘altijd direct opgevuld, wat duidt op een sterke bereidheid om actief deel te nemen aan het bestuur van onze gemeente’.

Goede samenwerking

Oud-raadsleden Jan de Ridder en Gerard Duijndam (ook oud-wethouder) hebben de gemeente Noordwijk opgeroepen in beroep te gaan tegen de uitspraak. ‘De gemeente Noordwijk maakt zelf de afweging om eventueel in hoger beroep te gaan en beraadt zich hier nog over’, antwoordt Verkleij die verder ziet dat ‘publieke en private partijen goed samenwerken in Noordwijk’. ‘Dat doen we via duidelijke procedures en regels.’ Op de vraag of vastgoedondernemers inderdaad teveel een vinger in de pap in de Noordwijkse politiek hebben, herhaalt Verkleij bovenstaand antwoord en voegt ze toe: ‘Mochten er signalen zijn dat bepaalde groepen zich niet aan die procedures en regels houden, dan worden die procedures en regels gehandhaafd en besproken.’

Motie na vonnis

Afgelopen donderdag dienden oppositiepartijen PUUR, GroenLinks-PvdA en D66 naar aanleiding van het vonnis van de rechtbank Den Haag de motie ‘Integriteit verdient vertrouwelijke verkenning’ in. Die sprak uit dat ‘van de burgemeester, bij informatie over mogelijke integriteitsschendingen, wordt verwacht dat zij tot handelen overgaat, zo nodig in overleg met de integriteitscommissie, al dan niet via verkennend vooronderzoek’. Verder sprak de motie uit dat ‘interne meldingen en rapportages betreffende integriteitsschendingen en mogelijke ondermijning, die vertrouwelijk zijn gedeeld door (oud-)bestuurders en ambtsdragers met het bevoegd gezag, onder geen enkele omstandigheid openbaar gemaakt mogen worden’.

Motie verworpen

Volgens de indieners vereist een veilig bestuurlijk klimaat dat bestuurders, oud-bestuurders en oud-raadsleden ‘kunnen rekenen op bescherming en zorgvuldigheid van het college, waaronder adequate ondersteuning en juridische bescherming indien zij als gevolg van hun functie worden gedaagd door derden’. Tot slot sprak de motie uit dat ‘hoewel het besluit op een Wob-verzoek formeel tot de bevoegdheid van het college behoort, het college bij verzoeken met grote maatschappelijke of bestuurlijke impact, zoals gebleken is in deze zaak, de gemeenteraad tijdig informeert en consulteert’. De motie haalde het niet, want de collegepartijen (VVD, CDA, Partij voor de Inwoners en Lijst Salman Noordwijk) en oppositiepartijen HELDER en METLEF stemden tegen.

Tijd voor iets anders

Overigens maakte burgemeester Verkleij onlangs bekend dat ze aan het eind van het jaar, na bijna zes jaar, stopt als burgemeester van Noordwijk. Dit heeft volgens haar niets te maken met deze zaak of de gevolgen ervan en/of de verhoudingen in Noordwijk. Ze vindt het na 23 jaar openbaar bestuur, waarvan tien jaar als burgemeester nu ‘tijd voor iets anders’. Bovendien wil ze meer tijd kunnen besteden aan haar privéleven.