Deugen temidden van deugnieten

Ondanks mijn grote nieuwsgierigheid naar actualiteiten, heb ik kort geleden Twitter voor de zoveelste keer van mijn telefoon verwijderd. De grofheid van de reacties op nieuwsberichten en de felheid waarmee mensen en meningen worden weggezet, vervulde me met steeds meer afkeer.

Het is al veel vaker gezegd: we lijden in onze samenleving aan een diepgeworteld en groeiend wantrouwen in de overtuigingen van anderen, zeker wanneer die anderen een publieke functie bekleden of verantwoordelijkheid dragen. Geen burgemeester of bewindspersoon lijkt meer veilig.

Verheugend daarom dat bestuurskundige Robert van Putten een boekje schrijft over tien deugden voor politiek en overheid, dit in een poging een bijdrage te leveren aan wat hij noemt ‘goed bestuur in tijden van onzekerheid en wantrouwen’. Bij dit zoeken naar het goede, put hij uit de door hem opgediepte ‘deugdethiek’, ideeën die al zijn ontstaan in de klassieke oudheid en ook toen al door Plato en Aristoteles werden betrokken op goed bestuur. Later gingen we dit de kardinale deugden noemen.

In latere eeuwen voegde het christendom hier de theologale deugden aan toe. In onze recente geschiedenis werd de deugdethiek wat verdrongen door plichtethiek en nutsethiek, maar Van Putten probeert de kardinale en theologale deugden af te stoffen en eigentijds te maken. Volgens hem omdat centraal hierin staat het streven naar het excellente, het voortreffelijke leven, die de politicus, bestuurder of ambtenaar als karaktereigenschappen zou kunnen verwerven en haar of hem tot een goed mens maken. Zijn tien deugden vormen een indrukwekkend lijstje; de kardinale deugden van verstandigheid, rechtvaardigheid, moed en gematigdheid, de theologale deugden van geloof, hoop en liefde en deze zeven nog aangevuld met nederigheid, dienstbaarheid en tot slot gelatenheid.

In tien hoofdstukjes behandeld Van Putten vervolgens deze tien deugden. Hij licht ze toe, diept ze uit en reflecteert op de toepasbaarheid ervan in onze moderne samenleving en de opgaven aan politiek en bestuur. Dat doet hij verdienstelijk, door steeds een relatie te leggen met de actualiteit, al zal een lezer vaak ook op eigen ervaringen en cases reflecteren. Daarom zie ik wel toepassingen van het boekje en de korte hoofdstukjes, bijvoorbeeld in een periodiek reflectiegesprek tussen ambtenaren of bestuurders, aan de hand van de hoofdstukken, eigen cases en ieders idealen. Want het streven naar goed bestuur volgens de deugdethiek en de weerbarstigheid van de dagelijkse realiteit levert ook tal van dilemma’s op. Misschien moeten we dat zelfonderzoek en gesprek daarom juist aangaan, deelnemers hieraan worden er vast niet slechter van.